مدیریت شبکه های آبیاری
نادر حیدری
چکیده
مدرن سازی آبیاری فرآیند به روز رسانی و بهبود طرح آبیاری موجود به منظور دستیابی به اهداف فنی، اقتصادی، یا اجتماعی پیشرفته است. این پژوهش با هدف تدوین نقشه راه پایه مدرنسازی شبکههای آبیاری و با تاکید بر مسائل و چالشهای مرتبط در بخش آب کشاورزی در سه گام (مرحله) انجام شد. با تلفیق نتایج مؤلفهای اصلی و کلیدی اثرگذار در نقشهراه پایه ...
بیشتر
مدرن سازی آبیاری فرآیند به روز رسانی و بهبود طرح آبیاری موجود به منظور دستیابی به اهداف فنی، اقتصادی، یا اجتماعی پیشرفته است. این پژوهش با هدف تدوین نقشه راه پایه مدرنسازی شبکههای آبیاری و با تاکید بر مسائل و چالشهای مرتبط در بخش آب کشاورزی در سه گام (مرحله) انجام شد. با تلفیق نتایج مؤلفهای اصلی و کلیدی اثرگذار در نقشهراه پایه مدرن سازی شبکههای ابیاری مرتبط با اهداف مورد انتظار؛ مسائل، مشکلات، و موانع؛ راهبردها/راهکارها (اقدامها)؛ نوع مدرنسازی و محل آن در شبکه؛ شاخصهای اولویتی در انتخاب شبکهها؛ شاخصها و روشهای پایش اثربخشی؛ و چگونگی ورود بحث مدرنسازی به قوانین، اسناد بالادستی، و برنامه های توسعه؛ شناسائی و تدوین شدند. بر اساس نتایج، گروه مسائل و مشکلات اقتصادی-اجتماعی و نهادی-سیاستی-حقوقی از اهمیت زیادی نسبت به مسائل سایر گروهها یعنی فنی و زیست محیطی برخوردار است. از موارد شاخص این گروه میتوان به مسائل توانمندسازی بهره برداران، نظام بهرهبرداری، میزان پذیرش و مشارکت بهرهبرداران، و ضعفها در هماهنگیها و ارتباط مناسب و سیستمی بین دستگاههای متولّی موضوع نام برد. نکات چالشی مهم دیگر از جنبههای اجرای نقشه راه و اتخاذ سیاستها و راهکارهای مدرنسازی شبکههای آبیاری در کشور عبارتند از: نگرش جامع به مدرنسازی و اجرای توامان آن از منبع تامین آب، شبکه انتقال آب، مزرعه، و سیستم آبیاری ("عملا مدرن سازی آبیاری") و چالش تحویل حجمی و دقیق آب کاربردی به جای تحویل آن صرفا بر اساس حقابهها؛ مسائل و چالشهای مرتبط با تربیت نیروی انسانی متخصص (کارشناس و مروّج)؛ و ظرفیتسازی در بهرهبرداران برای ایجاد بهره-برداران مدرن.
مدیریت شبکه های آبیاری
نادر حیدری؛ سالومه سپهری؛ جلال ابوالحسنی
چکیده
رشد جمعیت و تقاضای بیشتر برای آب به منظور تولید محصولات کشاورزی از یک سو و بروز خشکسالیها و تغییر اقلیم از سویی دیگر منجر به کاهش شدید منابع آب مورد نیاز در بخش کشاورزی کشور ایران شده است. بحران آب و ضرورت استفاده بهینه از آب در شبکه های آبیاری، ضرورت مدرنسازی این شبکه ها درکشور را بیشتر نمایان ساخته است. لذا هدف از این مقاله بررسی مسائل ...
بیشتر
رشد جمعیت و تقاضای بیشتر برای آب به منظور تولید محصولات کشاورزی از یک سو و بروز خشکسالیها و تغییر اقلیم از سویی دیگر منجر به کاهش شدید منابع آب مورد نیاز در بخش کشاورزی کشور ایران شده است. بحران آب و ضرورت استفاده بهینه از آب در شبکه های آبیاری، ضرورت مدرنسازی این شبکه ها درکشور را بیشتر نمایان ساخته است. لذا هدف از این مقاله بررسی مسائل و چالشهای مدرنسازی شبکه ها در ایران از دیدگاه کارشناسان و مدیران اجرایی مرتبط با موضوع میباشد. برای این منظور . پرسشنامه ای با هدف بررسی و ارزیابی دیدگاههای کارشناسی در خصوص مدرنسازی شبکه ها تدوین شد. رئوس کلی سئوالات مطرح شده در پرسشنامه عبارت بودند از: ضرورت و اولویت مدرنسازی، میزان توجه به موضوع و سرعت اقدامات، عوامل بازدارنده پتانسیل، عوامل مؤثر پیشران و تسهیلکننده، میزان اثرگذاری مدرنسازی بر مؤلفه های مختلف مدیریت آب در شبکه و تولیدات کشاورزی آن، پارمترهای مؤثر و معیارهای لازم در انتخاب و اولویت بندی شبکه ها برای مدرنسازی، موانع درون و برونسازمانی برای اجرای فرآیند مدرنسازی، میزان اثرگذاری مدرنسازی بر صرفه جویی واقعی آب، و سایر نظرات و پیشنهادات. بر اساس نتایج، اکثریت پرسش شوندگان بر ضرورت مدرنسازی شبکه ها در ایران تأکید داشتند. در این مقاله نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل و ارزیابی نظرات اخذ شده از ذینفعان و ذیمدخلان موضوع در خصوص مدرنسازی شبکه های در ایران، ارائه شده و بحثها و تحلیل های لازم به منظور گام اول در "تدوین نقشه راه مدرن سازی شبکه های در ایران" به عمل آمده است.
نادر حیدری؛ فریبرز عباسی
چکیده
در بسیاری از کشورهای جهان، آبیاری سطحی یکی از مهم ترین روش های آبیاری اراضی فاریاب است و بیش از 90 درصد اراضی فاریاب هنوز با روش های سطحی آبیاری میشوند. تعیین ابعاد بهینۀ قطعات آبیاری و سایر عوامل طراحی و مدیریت آبیاری، شامل شیب، دبی ورودی و مدت زمان آبیاری نقش زیادی در افزایش راندمان کاربرد آبیاری و کاهش هزینه های بهرهبرداری ...
بیشتر
در بسیاری از کشورهای جهان، آبیاری سطحی یکی از مهم ترین روش های آبیاری اراضی فاریاب است و بیش از 90 درصد اراضی فاریاب هنوز با روش های سطحی آبیاری میشوند. تعیین ابعاد بهینۀ قطعات آبیاری و سایر عوامل طراحی و مدیریت آبیاری، شامل شیب، دبی ورودی و مدت زمان آبیاری نقش زیادی در افزایش راندمان کاربرد آبیاری و کاهش هزینه های بهرهبرداری و تولید دارد. این پژوهش با هدف تعیین ابعاد و پارامترهای طراحی و مدیریت بهینه قطعات آبیاری نواری (با انتهای بسته) و برای نیل به راندمان آبیاری بالا و ضریب یکنواختی توزیع آب مناسب در اراضی پروژۀ شبکۀ آبیاری و زهکشی رامشیر اجرا شد که از واحدهای مطالعاتی و اجرایی طرح 550 هزار هکتاری احیای دشت های خوزستان و ایلام (در استان خوزستان) به شمار می آید. با استفاده از اندازهگیری های پیشروی- پسروی آب در طول نوار و کاربرد مدل جامع آبیاری سطحی WinSRFR3.1 پارامترهای معادلۀ نفوذ آب در خاک تعیین و مدل مذکور واسنجی شد. با استفاده از بخش بهینهسازی مدل، ترکیبهای مختلفی از ابعاد قطعات آبیاری و سایر پارامترهای طراحی و مدیریت آبیاری نواری (برای رژیم جریان انتها بسته) ارائه شد. بر اساس نتایج به دست آمده، گزینۀ عرض نوار 7 متر و طول نوار 200 متر با شیب 0/0005 تا 0/001 برای همۀ دبی های ورودی (20-10 لیتر در ثانیه) و عمق های خالص آبیاری (90- 50 میلی متر) از نظر راندمان کاربرد و یکنواختی توزیع آب گزینه مناسب و ایدهآلی است. گزینۀ طراحی طول نوار 100 متر و شیب طولی نوار برابر 0/0005 برای تمامی ترکیبهای عرضهای نوار (12-4 متر)، عمقهای خالص آبیاری (90-50 میلیمتر) و دبی های آبیاری (20-10 لیتر در ثانیه) راندمان آبیاری بالایی را نسبت به سایر گزینه ها فراهم می کند. طول نوار 300 متر و بالاتر در حالت کاربرد دبی های کم تا متوسط (تا 20 لیتر در ثانیه) برای تمامی مقادیرگزینههای شیب نوار، عرض نوار، و عمق خالص آبیاری به دلیل راندمان بسیار کم یا تکمیل نشدن فاز پیشروی جریان، توصیه نمی شود. در مجموع، در شبکۀ آبیاری و زهکشی رامشیر اگر ابعاد قطعات به همراه سایر پارامترهای طراحی و مدیریت آبیاری شامل دبی و مدت زمان آبیاری به طور مناسب انتخاب شود، با روش آبیاری سطحی نواری حصول به راندمانهای مناسب کاربرد آب در مزرعه حتی بالاتر از 70 درصد برای بسیاری از گزینههای طراحی ارائه شده در این پژوهش به راحتی امکانپذیر خواهد بود.
سعید اسمعیل نیا؛ عبدالمجید لیاقت؛ نادر حیدری؛ مجتبی اکرم
دوره 6، شماره 2 ، شهریور 1384، ، صفحه 113-124
چکیده
در مناطق مرطوب، ایجاد سطح ایستابی و حفظ آن در طول دورة رشد بهمنظور استفادة بهینه از آب آبیاری و ایجاد رطوبت در منطقة ریشهها روشی متداول است. اما در مناطق خشک و نیمه خشک، بالا آمدن نمک بههمراه آب در اثر جریان مویینهای به دلیل تبخیر و تعرق زیاد، میتواند عامل بازدارندهای برای استفاده از این روش محسوب شود. در این تحقیق امکان ...
بیشتر
در مناطق مرطوب، ایجاد سطح ایستابی و حفظ آن در طول دورة رشد بهمنظور استفادة بهینه از آب آبیاری و ایجاد رطوبت در منطقة ریشهها روشی متداول است. اما در مناطق خشک و نیمه خشک، بالا آمدن نمک بههمراه آب در اثر جریان مویینهای به دلیل تبخیر و تعرق زیاد، میتواند عامل بازدارندهای برای استفاده از این روش محسوب شود. در این تحقیق امکان استفاده از روشهای کنترل سطح ایستابی (زهکشی کنترلشده و آبیاری زیرزمینی) با اعمال مدیریت آبشویی در مناطق خشک و نیمه خشک (مانند ایران) بررسی شد. بهاین منظور سه تیمار با شرایط مختلف کنترل سطح ایستابی شامل زهکشی آزاد، زهکشی کنترلشده، و آبیاری زیرزمینی در چهار تکرار در 12 عدد لایسیمتر (ارتفاع 90 و قطر 57 سانتیمتر) درنظر گرفته شد. سطح ایستابی با EC آب برابر 1/5 دسی زیمنس بر متر در عمق 55 سانتیمتری از سطح خاک در دو تیمار زهکشی کنترلشده و آبیاری زیرزمینی ایجاد شد. گیاه آزمایشی گوجهفرنگی بود. آبشویی خاک زمانیدر نظر گرفته شده که میزان تجمع نمک در منطقة ریشه به حد آستانة شوری میرسید. نتایج نشاندهندة امکان استفاده از این روشها در شرایط خشک و نیمه خشک است. پروفیل خاک از نظر شوری (عصارة اشباع) بررسی و مشاهده شد که توزیع نمک در عمق بین 10 تا 50 سانتیمتر در هر سه تیمار حدوداً نزدیک به هم و کمتر از 3 دسی زیمنس بر متر است. فقط در تیمار آبیاری زیرزمینی میزان شوری یا ECe در سطح خاک بسیار بالا بود. این افزایش تأثیر منفی برمیزان محصول نداشت بلکه محصول بیشتری نیز نسبت به زهکشی آزاد به دست آمد. در مجموع، مقدار محصول در تیمار زهکشی کنترلشده 73 درصد بیشتر از زهکشی آزاد و 12 درصد بیشتر از آبیاری زیرزمینی بود. ولی متوسط وزن میوه در روش آبیاری زیرزمینی بالاتر بود که نشان از یکنواختی وزن میوهها دارد. تعداد میوه نیز در هر تیمار به دست آمد که در تیمار زهکشی کنترلشده نسبت به دو تیمار دیگر بیشتر بود. از نظر میزان آب مصرفی، در آبیاری زیرزمینی نصف دو تیمار دیگر آب مصرف شود و بنابراین کارایی مصرف آب در آن بیشتر بود. با توجه بهاینکه میزان شوری در منطقة ریشه و در آبیاری زیرزمینی کمتر از 3 دسی زیمنس بر متر بود هیچگونه شستشویی صورت نگرفت. لذا نتایج فوق کارایی این سیستم را در مناطق خشک و نیمه خشک مشخص میکند. اما در دراز مدت در این روش نیاز به آبشویی ادواری در طول فصل رشد وجود دارد.