اردشیر اسدی؛ مجتبی یحیی‌آبادی؛ اورنگ تاکی
چکیده
شدت بالای تبخیر از سطح خاک به علت درجه حرارت بالای محیط و پایین بودن رطوبت نسبی هوا، فقیر بودن خاک از نظر مواد آلی و ناپایداری ساختمان خاک از شاخصه‌های مناطق خشک و نیمه خشک ایران محسوب می‌گردد. به نظر می‌رسد در یک مدیریت منطقهای حفظ و نگهداری بقایای گیاهی با عملیات خاکورزی در صورت عدم تأثیر منفی بر عملکرد محصول می‌تواند ...
بیشتر
شدت بالای تبخیر از سطح خاک به علت درجه حرارت بالای محیط و پایین بودن رطوبت نسبی هوا، فقیر بودن خاک از نظر مواد آلی و ناپایداری ساختمان خاک از شاخصه‌های مناطق خشک و نیمه خشک ایران محسوب می‌گردد. به نظر می‌رسد در یک مدیریت منطقهای حفظ و نگهداری بقایای گیاهی با عملیات خاکورزی در صورت عدم تأثیر منفی بر عملکرد محصول می‌تواند به مثابه روشی در بهبود شرایط اشاره شده مؤثر باشد. به همین منظور برای تناوب زراعی یکساله جو-ذرت (دو محصول زراعی در یکسال) 4 مدیریت بقایایگیاهی ایستاده جو شامل: سوزاندن، مدفون‌کردن، مخلوطکردن و نگهداری در سطح خاک در قالب 4 تیمار خاکورزی روی تعدادی از شاخصهای گیاهی ذرت و خاک مورد آزمون قرارگرفتند. آزمایش در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی و در 3 تکرار از سال1380 به مدت 4 سال زراعی در ایستگاه تحقیقاتی کبوترآباد اصفهان در خاک با بافت لوم رسی سیلتی انجام گرفت. عملیات خاکورزی برای محصول جو در هر سال به روش مرسوم وتیمارهایمدیریت بقایای گیاهی(خاکورزی) در ذرت در کرت‌های ثابت اعمال شدند. کاشت در تیمارهای خاکورزی شده با ردیف‌کار مرسوم و در تیمار بی‌خاک‌ورزی با ماشین کاشت مخصوص این سیستم انجام شد. نتایج سال اول آزمایش نشاندهنده کاهش عملکرد ذرت در تیمار حفظ بقایای گیاهی جو در سطح خاک (بی‌خاک‌ورزی) نسبت به روش‌های دیگر بود. از آنجایی که عدم دستیابی به تعدادمطلوب بوته در واحد سطح به دلیل عدم تماس کافی بذر با خاک علت این کاهش عملکرد شناخته شد، در سالهای بعد با تأمین تماس بیشتر بذر با خاک دستیابی به تعداد مطلوب بوته در واحد سطح امکانپذیرگردید. این امر باعث شد که در سالهای دوم به بعد تفاوت معنی‌داری در عملکرد محصول و شاخصهای استقرار گیاهی در بین تیمارهای آزمایش مشاهده نگردد. متوسط میزان موادآلی خاک در عمق 10-0 سانتیمتری بعد از 4 سال در روش‌های مخلوطکردن، نگهداری در سطح خاک و مدفون‌کردن بقایا به ترتیب حدود 20، 18، و 13 درصد نسبت به سوزاندن بقایای گیاهی افزایش نشانداد. همچنین جمعیت کرم‌های خاکی در تیمار سوزاندن بقایا (خاکورزی مرسوم) به طور معنی‌داری کمتر از تیمارهای حفظ بقایای گیاهی بود. تفاوت معنی‌داری در وزن خشک ریشه تا عمق 60 سانتیمتری در بین تیمارهای آزمایش مشاهده نگردید. نتایج چهار ساله آزمایش نشان داد که تولید ذرت علوفه‌ای بعد از جو، به هر دو روش حفظ بقایای جو در سطح (در صورت تأمین تماس‌کافی بین بذر و خاک) و یا مخلوطکردن بقایای گیاهی با خاک سطحی (کم‌خاک‌ورزی) بدون تأثیر منفی بر عملکرد محصول امکانپذیر است. بنابراین یک سیستم تلفیقی یکساله شامل ترکیبی از خاکورزی مرسوم برای جو و بی‌خاک‌ورزی یا کم‌خاک‌ورزی برای تولید ذرت (بعد از جو)، می‌تواند به عنوان یک سیستم جایگزین با توجه به افزایش مواد آلی خاک، بهبود فعالیت بیولوژیکی خاک (افزایش جمعیت کرم‌های خاکی) برای عملیات خاکورزی مرسوم پیشنهاد گردد.
