نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 کارشناس ارشد
2 دانشیار دانشکدة کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس
چکیده
محدودیت‌های ارزیابی تفکیکی عملکرد شبکه‌های آبیاری در تعیین میزان اثربخشی عوامل سازه‌ای و بهرهبرداری، از مشکلات مهم ارزیابی در شبکه‌ها و ارائة گزینه‌های بهبود آن به شمار میآیند. تحقیقات در زمینة ارزیابی عملکرد شبکه‌های آبیاری، عوامل سازه‌ای و بهرهبرداری را عمدتاً بهصورت توام در نظر گرفته و در پارهای موارد که سعی در ارائة شاخص‌ها بهصورت تفکیکی کرده‌اند، شاخص‌های ارائهشده قادر به تفکیک تاثیرات دو عامل سازه‌ای و بهرهبرداری، به نحو مطلوبی نیستند. در این تحقیق، شاخص‌های ارزیابی عملکرد از دیدگاه عملیاتی و توزیع آب به گونه‌ای تعریف شده‌اند که قادرند تاثیر مسائل فیزیکی را از مسائل بهرهبرداری جدا و سهم هر یک از این بخش‌ها را در عملکرد کل تعیین کنند. با توجه به اهداف عملیات بهرهبرداری در کانال‌های آبیاری و تاثیرات متقابل سازه‌ای و بهرهبرداری بر آن، شاخص‌های ارزیابی برحسب عمق جریان، دبی جریان برنامه‌ریزیشده یا مورد توافق، و تغییرات زمانی و مکانی آنها به تفکیک عوامل موثر سازه‌ای و بهرهبرداری تدوین شده‌اند. با توجه به اهمیت زمان‌بندی اجرای عملیات بهرهبرداری و میزان انعطاف‌پذیری شبکه در پاسخگویی به نیاز مشترکان، شاخص‌هایی برای این دو مقوله نیز تعریف شده‌اند. سپس یک برنامة بهرهبرداری برای کانال E1R1 شبکة دز، با استفاده از شاخص‌های ارائهشده با روش شبیه‌سازی با مدل ریاضی ICSS، ارزیابی شده‌است. پس از ارزیابی عملکرد کانال، توسط شاخص‌های تفکیکشدة سازه‌ای و بهرهبرداری، راهکار بهبود نیز شبیه‌سازیشده نتایج آن، میزان اثربخشی گزینة اصلاحی را در شاخص‌های تفکیکی نشان داده‌است. نتایج آزمون مورد نظر نشان داد که شاخص کمبود عمق کل کانال، سازه‌ای و بهرهبرداری به ترتیب 78، 90، و 86 درصد بوده است. شاخص کفایت بهرهبرداری 90 و کفایت سازه‌ای 94 درصد بوده است که موجب شده شاخص کفایت کل کانال 96 درصد به‌دست آید. با اجرای گزینة اصلاحی شاخص‌های کمبود عمق بهرهبرداری، سازه‌ای، و کل به ترتیب حدود 12، 6، و 18 درصد و شاخص‌های کفایت بهرهبرداری، سازه‌ای، و کل به ترتیب حدود 9، 4، و 13 درصد بهبود مییابند. نتایج بیانگر آن است که شاخص‌های پیشنهادی می‌توانند ابزاری مناسب در ارزیابی تفکیکی عملکرد کانال‌های آبیاری و تعیین اولویت گزینه‌های بهبود فیزیکی و بهرهبرداری در شبکه باشند.
کلیدواژه‌ها
)