نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• حامد ابراهیمیان ¹
• عبدالمجید لیاقت ²
• مسعود پارسی‌نژاد ³
• مجتبی اکرم ⁴

¹ دانشجوی دکتری

² دانشیار دانشکده آب و خاک دانشگاه تهران

³ استادیار دانشکده مهندسی آب و خاک دانشگاه تهران

⁴ مشاور عالی در مسائل آبیاری و زهکشی کمیته ملی آبیاری و زهکشی ایران

چکیده

با ارزیابی عملکرد سیستم‌های زهکشی اجراشده و بررسی نقاط قوت و ضعف آنها، می‌توان زمینه­ای به وجود آورد تا
برنامه­ریزان و طراحان نگاهی جامع­تر برای طراحی بهینه در طرح‌های آینده داشته باشند.  این مطالعه، روی شبکة زهکشی در حال بهره­برداری در منطقة بهشهر اجرا شد.  محل اجرای آزمایش شامل سه واحد است.  برای ارزیابی عملکرد سیستم زهکشی، دبی و سطح ایستابی بین زهکش‌ها به مدت سه ماه در فصل پاییز سال 1383 اندازه‌گیری شد.  برای ایجاد رابطه بین بار هیدرولیکی و دبی برای هر واحد از یک معادلة درجة دوم مشابه فرمول هوخهات استفاده شد.  با استفاده از این رابطه، هدایت هیدرولیکی و عمق معادل واقعی مزرعه به­دست آمد.  مقدار هدایت هیدرولیکی محاسبه­شده برای هر سه واحد بین 4/1 تا 4/2 متر در روز بود که بیشتر از مقدار هدایت هیدرولیکی طراحی (6/0 متر در روز) است.  همچنین مقادیر عمق معادل
به­دست آمده نشان داد که ظاهراً زهکش روی لایة غیر قابل نفوذ قرار گرفته است.  با استفاده از رابطة گلوور- دام، معادلة افت سطح ایستابی نسبت به زمان به­دست آمد.  با استفاده از این رابطه، ضریب عکس‌العمل و آبدهی ویژه واقعی مزرعه محاسبه شد.  بر اساس نتایج به­دست آمده، مقدار متوسط ضریب عکس‌العمل واقعی مزرعه 08/0 و بیشتر از مقدار در نظر گرفته شده در مرحله طراحی (04/0) است، در حالی­که مقدار متوسط آبدهی ویژه محاسبه­شده 7/5 درصد و کمتر از مقدار در نظر گرفته شده در هنگام طراحی (7/7 درصد) است.  فاصلة زهکش‌ها از یکدیگر بر اساس نتایج به­دست آمده بین 30 تا 39 متر تخمین زده شد که از فاصله زهکش‌های اجرا شده (75 متر) کمتر است.

کلیدواژه‌ها

• افت سطح ایستابی
• دبی تخلیه زهکش
• جریان ماندگار و غیرماندگار