سامانه های نوین آبیاری
مهدی اکبری؛ فریبرز عباسی؛ ابوالفضل ناصری؛ افشین یوسف گمرکچی؛ فرزین پرچمی عراقی؛ محمدمهدی نخجوانی؛ سالومه سپهری؛ محمد مهدی قاسمی؛ مصطفی گودرزی؛ امیر اسلامی؛ امیر نورجو؛ رحیم علیمحمدی نافچی؛ رضا بهراملو؛ محمداسماعیل کمالی؛ عیسی کیاء
چکیده
در این پژوهش شاخصهای حجم آب آبیاری، عملکرد و بهرهوری آب محصولات کشاورزی در شرایط مدیریت باغداران برای 195 باغ در قطبهای تولید هلو و شلیل کشور شامل آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، مازندران، گلستان، همدان، فارس، مرکزی، قزوین، اردبیل، تهران، البرز و چهارمحال و بختیاری، در سال زراعی1398-1397 اندازهگیری شد. نتایج تحلیل واریانس نشان ...
بیشتر
در این پژوهش شاخصهای حجم آب آبیاری، عملکرد و بهرهوری آب محصولات کشاورزی در شرایط مدیریت باغداران برای 195 باغ در قطبهای تولید هلو و شلیل کشور شامل آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، مازندران، گلستان، همدان، فارس، مرکزی، قزوین، اردبیل، تهران، البرز و چهارمحال و بختیاری، در سال زراعی1398-1397 اندازهگیری شد. نتایج تحلیل واریانس نشان داد که تفاوت حجم آب آبیاری، عملکرد، بهرهوری آب آبیاری و بهرهوری آب (آب آبیاری + بارش موثر) در استانهای مذکور در سطح احتمال پنج درصد معنیدار است. میانگین حجم آب آبیاری در استانهای مذکور بهترتیب 8617، 7178، 2012، 2842، 6428، 8814، 10806، 8675، 8140، 8568، 8137 و 7763 با میانگین وزنی کشوری 6734 مترمکعب در هکتار بدست آمد. میانگین وزنی عملکردکشوری 20 تن در هکتار اندازهگیری شد. میانگین بهرهوری آب آبیاری و بهرهوری آب کل کشوری به ترتیب 3.06 و 2.44 کیلوگرم برمترمکعب به دست آمد. همچنین میانگین حجم آب آبیاری باغهای هلو و شلیل در مناطق مورد مطالعه بجز دو استان گلستان و مازندران برای دو روش آبیاری سطحی و قطرهای بهترتیب برابر 9325 و 7098 مترمکعب در هکتار تعیین شد (1%>p). این نتایج نشان داد که با تغییر روش آبیاری از سطحی به قطرهای، حجم آب آبیاری 25 درصد کاهش و بهرهوری آب آبیاری، 34 درصد افزایش یافته است. برای کاهش حجم آب آبیاری و بهبود بهرهوری آب ، در شرایط اقلیمی مناسب که آب آبیاری از کیفیت خوبی برخوردار باشد، در صورت رعایت ضوابط فنی طراحی، اجرا و بهرهبرداری و ملاحظات اقتصادی، استفاده از روش آبیاری قطرهای پیشنهاد میشود.
مدیریت شبکه های آبیاری
نادر عباسی؛ رضا بهراملو؛ معین الدین رضوانی؛ علی قدمی فیروزآبادی؛ افشین یوسف گمرکچی؛ رامین نیکان فر؛ ابوالفضل ناصری؛ فریبرز عباسی؛ رحیم علیمحمدی نافچی؛ محمد عباسی؛ مصطفی گودرزی؛ محمدعلی شاهرخ نیا؛ حمید ریاحی؛ ثمر بهروزی نیا؛ سمیرا واحدی
چکیده
حجم آب کاربردی محصولات کشاورزی به عنوان یکی از شاخصهای کلیدی ارزیابی مصارف آب در بخش کشاورزی، نقش بسیار مهمی در برنامهریزیهای کلان در حوزه کشاورزی و مدیریت منابع آب دارد. پژوهش حاضر با هدف تعیین حجم آب کاربردی محصول گردو تحت مدیریت باغداران در مناطق مختلف کشور و بدون دخالت در برنامه آبیاری باغداران انجام شده است. بدین منظور پایش ...
بیشتر
حجم آب کاربردی محصولات کشاورزی به عنوان یکی از شاخصهای کلیدی ارزیابی مصارف آب در بخش کشاورزی، نقش بسیار مهمی در برنامهریزیهای کلان در حوزه کشاورزی و مدیریت منابع آب دارد. پژوهش حاضر با هدف تعیین حجم آب کاربردی محصول گردو تحت مدیریت باغداران در مناطق مختلف کشور و بدون دخالت در برنامه آبیاری باغداران انجام شده است. بدین منظور پایش و اندازهگیری میدانی شاخصهای مورد بررسی در باغات گردو طی دو سال زراعی (97-1396 و 98-1397) در 11 استان کشور انجام گردید و بر اساس آن مقادیر حجم آب کاربردی و بهرهوری آب آبیاری در باغهای منتخب تعیین شد. نتایج پژوهش نشان داد، حجم آب کاربردی باغات گردو در مناطق مورد مطالعه از 3050 تا 14800 مترمکعب در هکتار متغیر و میانگین وزنی آن در سطح کشور حدود 7000 مترمکعب در هکتار بوده است. همچنین حجم آب کاربردی در باغهای منتخب در دو روش آبیاری سطحی و قطرهای بهترتیب برابر 7675 و 5709 مترمکعب در هکتار به دست آمد. میانگین دو ساله عملکرد گردو در مناطق تولید از 520 تا 3280 کیلوگرم بر هکتار متغیر و میانگین وزنی آن 1235 کیلوگرم بر هکتار بود. بر این اساس شاخص بهرهوری آب آبیاری از 04/0 تا 71/0 کیلوگرم بر مترمکعب متغیر و میانگین وزنی آن در سطح کشور حدود 20/0 کیلوگرم بر مترمکعب بوده است. نتایج کلی پژوهش حاکی از آن است که در استانهای مورد بررسی حجم آب کاربردی باغات گردو کمتر از نیاز ناخالص آبی این محصول بوده و بهنوعی کمآبیاری اجباری در باغات گردو صورت گرفته است.
سامانه های نوین آبیاری
محمدعلی شاهرخ نیا؛ فریبرز عباسی؛ ابوالفضل ناصری؛ سید ابراهیم دهقانیان؛ امیر اسلامی؛ نادر سلامتی؛ اسماعیل مقبلی دامنه؛ اسحق زارع مهرانی
چکیده
لیموترش یکی از محصولات مهم تولیدی در جنوب کشور میباشد. اطلاع از وضعیت آبیاری باغات لیموترش میتواند به افزایش بهرهوری این باغات کمک کند. در این تحقیق میدانی، حجم آب آبیاری و عملکرد لیموترش در 148 باغ در استانهای فارس، هرمزگان، کهگیلویه و بویراحمد و کرمان (منطقه جنوب کرمان) اندازهگیری گردید. از تحلیل واریانس برای بررسی تفاوت احتمالی ...
بیشتر
لیموترش یکی از محصولات مهم تولیدی در جنوب کشور میباشد. اطلاع از وضعیت آبیاری باغات لیموترش میتواند به افزایش بهرهوری این باغات کمک کند. در این تحقیق میدانی، حجم آب آبیاری و عملکرد لیموترش در 148 باغ در استانهای فارس، هرمزگان، کهگیلویه و بویراحمد و کرمان (منطقه جنوب کرمان) اندازهگیری گردید. از تحلیل واریانس برای بررسی تفاوت احتمالی عملکرد، حجم آب آبیاری و بهرهوری آب در تولید لیموترش استفاده شد. نتایج نشان داد تفاوت عملکرد، حجم آب آبیاری، و شاخصهای مربوط به بهرهوری آب در استانهای یاد شده معنیدار بود. میانگین وزنی عملکرد لیموترش در کشور 7/21 تن در هکتار بهدست آمد. میانگین وزنی حجم آب آبیاری و حجم آب کاربردی بهترتیب 11938و 12993 مترمکعب در هکتار بود. میانگین وزنی بهرهوری آب آبیاری 94/1 کیلوگرم بر مترمکعب برآورد شد. میانگین وزنی بهرهوری آب کل (آبیاری+ بارش موثر دراز مدت) 59/1 کیلوگرم بر مترمکعب و بهرهوری آب کل (آبیاری+ بارش موثر سال جاری) 75/1 کیلوگرم بر مترمکعب بود. تناسب حجم آب آبیاری باغهای لیموترش با نیاز آبی ناخالص در استان های منتخب تقریبا مشابه هم بود. به طور کلی عمق آب آبیاری لیموترش از نیاز آبی ناخالص یکساله و بلندمدت در کشور بترتیب 17 و 1 درصد کمتر بود. در باغات تحت سامانه آبیاری قطرهای نسبت به آبیاری سطحی، به میزان 43 درصد عملکرد و 89 درصد بهرهوری آب آبیاری افزایش و 20 درصد حجم آب آبیاری کاهش داشت.
مدیریت شبکه های آبیاری
ابوالفضل ناصری؛ فریبرز عباسی
چکیده
بنا به ضرورت بهبود بهرهوری آب در بخش کشاورزی، هدف این پژوهش، برآورد پتانسیل و شکاف بهرهوری آب در تولید گندم آبی در ایران است. برای تعیین پتانسیل تولید گندم از روش توصیهشده فائو در نشریه 33 و برای تعیین تبخیرـ تعرق پتانسیل از نشریه 56 فائو و برای برآورد تبخیرـ تعرق واقعی از رابطه عملکرد و تبخیر-تعرق استفاده گردید. عملکرد واقعی از ...
بیشتر
بنا به ضرورت بهبود بهرهوری آب در بخش کشاورزی، هدف این پژوهش، برآورد پتانسیل و شکاف بهرهوری آب در تولید گندم آبی در ایران است. برای تعیین پتانسیل تولید گندم از روش توصیهشده فائو در نشریه 33 و برای تعیین تبخیرـ تعرق پتانسیل از نشریه 56 فائو و برای برآورد تبخیرـ تعرق واقعی از رابطه عملکرد و تبخیر-تعرق استفاده گردید. عملکرد واقعی از آمارنامههای وزارت جهاد کشاورزی استخراج گردید. شکاف عملکرد (و بهرهوری آب) از تفاوت مقدار واقعی و پتانسیل به دست آمد. تفاوت شاخص عملکرد و بهرهوری پتانسیل و واقعی بهعنوان شکاف شاخص به دست آمد. عملکرد قابل حصول بهعنوان بخشی از عملکرد پتانسیل که قابلدستیابی توسط تولیدکنندگان است، در نظر گرفته شد. نتایج نشان داد برای دوره زمانی 1385 تا 1394 میانگین عملکرد قابلحصول و واقعی گندم در کشور بهترتیب 6516 و 2905 کیلوگرم در هکتار و شکاف عملکردی 3434 کیلوگرم بر هکتار بود. میانگین حسابی بهرهوری پتانسیل و شکاف بهرهوری (با راندمان کاربرد آب 60 درصد) به ترتیب 04/1 و 52/0 کیلوگرم بر مترمکعب بود. با شناسایی مؤلفههای اصلی ایجادکننده شکاف عملکرد و بهرهوری آب و مدیریت مناسب زراعی در هر اقلیم یا استان میتوان شکافهای موجود را کاهش و با برطرف نمود.
مدیریت شبکه های آبیاری
ابوالفضل ناصری؛ فریبرز عباسی؛ امیر نورجو؛ جمال احمدآلی؛ محمدعلی شاهرخ نیا؛ علیرضا مأمن پوش؛ مجید کرامتی طرقی؛ سالومه سپهری؛ کرامت اخوان؛ سیدحسن موسوی فضل؛ نادر عباسی؛ مهدی اکبری؛ جواد باغانی؛ محمدمهدی نخجوانی؛ رامین نیکان فر؛ اردلان ذوالفقاران
چکیده
تأمین امنیت غذایی در شرایط کمبود منابع آب در کشور، نیازمند مدیریت بهینه مصرف آب در بخش کشاورزی است. اساسیترین مؤلفه برای مدیریت بهینه آب، آگاهی از حجم آب آبیاری در تولید محصولات مختلف کشاورزی تحت مدیریت تولیدکنندگان است. از بین محصولات باغی، سیب (درختی) با تولید سالانه حدود سه میلیون تن از سطح 247 هزار هکتار از اراضی باغی کشور در ...
بیشتر
تأمین امنیت غذایی در شرایط کمبود منابع آب در کشور، نیازمند مدیریت بهینه مصرف آب در بخش کشاورزی است. اساسیترین مؤلفه برای مدیریت بهینه آب، آگاهی از حجم آب آبیاری در تولید محصولات مختلف کشاورزی تحت مدیریت تولیدکنندگان است. از بین محصولات باغی، سیب (درختی) با تولید سالانه حدود سه میلیون تن از سطح 247 هزار هکتار از اراضی باغی کشور در جایگاه نخست قرار دارد. متناسب با این حجم تولید، برآورد میشود حجم قابلتوجهی از منابع آب سطحی و زیرزمینی برای تولید این محصول مصرف میگردد. بنابراین، این پژوهش با هدف تعیین بهرهوری آب در باغات سیب تحت مدیریت باغداران در استانهای منتخب در کشور اجرا گردید. این استانها عبارت از آذربایجانشرقی، آذربایجانغربی، اردبیل، اصفهان، تهران، خراسانرضوی، فارس و سمنان بودند. علاوه بر اندازهگیری مستقیم آب آبیاری و عملکرد محصول، بهرهوری آب در 145 باغ در کشور تعیین گردید. برای بررسی تفاوت احتمالی حجم آب آبیاری و عملکرد، و بهرهوری آب در تولید سیب از تحلیل واریانس استفاده شد. نتایج نشان داد تفاوت بهرهوری آب در باغات استانهای مختلف معنیدار بود. میانگین شاخص بهرهوری آب در باغات سیب کشور برابر 73/2 کیلوگرم بر مترمکعب به دست آمد. حداقل و حداکثر شاخص بهرهوری آب از باغات سیب استانهای فارس (12/1 کیلوگرم بر مترمکعب) و سمنان (46/3 کیلوگرم بر مترمکعب) به دست آمد. راهکارهایی برای بهینهسازی استفاده از منابع آب برای ارتقای بهرهوری آب در باغات سیب کشور ارائه شده است.
ابوالفضل ناصری؛ فریبرز عباسی؛ مهدی اکبری
چکیده
حدود دو سوم آب رودخانهها، دریاچهها و آبخوانهای زیرزمینی جهان در بخش کشاورزی به مصرف میرسد. در ایران نیز مانند سایر کشورها، بخش قابلتوجهی از منابع آبهای سطحی و زیرزمینی در این بخش استفاده میشود. مبنای اساسی برآورد حجم آب مصرفی در بخش کشاورزی تحلیل مؤلفههای بیلان آب در سطح کشور است. متغیر بودن میزان بارش سالانه منشأ مؤلفههای ...
بیشتر
حدود دو سوم آب رودخانهها، دریاچهها و آبخوانهای زیرزمینی جهان در بخش کشاورزی به مصرف میرسد. در ایران نیز مانند سایر کشورها، بخش قابلتوجهی از منابع آبهای سطحی و زیرزمینی در این بخش استفاده میشود. مبنای اساسی برآورد حجم آب مصرفی در بخش کشاورزی تحلیل مؤلفههای بیلان آب در سطح کشور است. متغیر بودن میزان بارش سالانه منشأ مؤلفههای بیلان آب در چرخة هیدرولوژی و بهتبع آن، متغیر بودن حجم آب مصرفی در بخش کشاورزی، مهمترین دلیلی است که برآورد مجدد مصرف آب در بخش کشاورزی را ضروری میسازد. بنابراین، در این پژوهش حجم آب مصرفی در بخش کشاورزی با رویکرد تفکیک مؤلفههای بیلان آب در چرخة هیدرولوژی بر مبنای دادههای بلندمدت پنجاهساله و کوتاهمدت هفتساله بارش در سطح کشور برآورد و تحلیل شده است. میانگین بارش پنجاهساله و هفتساله بهترتیب برابر 53±249 و 33±206 میلیمتر و میانگین حجم آب مصرفی تعدیل نشده در بخش کشاورزی (بدون احتساب تلفات) برای دو دورة یاد شده بهترتیب برابر 18±67 و 6±83 میلیارد مترمکعب بهدست آمده است. میانگین آب مصرفی تعدیل شده (با احتساب تلفات) در این بخش در دورة هفتساله برابر 6±75 میلیارد مترمکعب معادل حدود 71 درصد آب تجدیدپذیر است. تحلیلها نشان میدهدکه بر مبنای برازش دادههای بلندمدت، حجم آب مصرفی در بخش کشاورزی در مقایسه با حجم آب تجدیدپذیر برابر 50 درصد است. بهروز کردن برآورد حجم آب مصرفی در بخش کشاورزی در کشور و تحلیل تغییرات زمانی آن، برجستگی اساسی این پژوهش است. با اینهمه، استفاده از روش بیلان آب برای برآورد مصرف آب در بخش کشاورزی محدودیتها و سادهسازیهای متعددی دارد و برای اطمینان بخشی به نتایج برآوردها، لازم است آزمایشهای میدانی مناسبی صورت گیرد.
ابوالفضل ناصری؛ محمدرضا نیشابوری
دوره 9، شماره 2 ، شهریور 1387، ، صفحه 137-152
چکیده
طراحی، ارزیابی، و مدیریت آبیاری جویچهای در مزرعه مبتنی بر مشخصههای نفوذ آب در خاک است. تغییرات نفوذ آب در جویچههای آبیاری تابع تغییرات عاملهایی مختلف است و بدین جهت نفوذ فرایندی پیچیده خواهد بود و مدلسازی آن به ویژه برای تمام سطح مزرعه دشوار است. پژوهش حاضر با هدف بررسی اثرهای مستقیم و غیرمستقیم متغیرهای فرصت ...
بیشتر
طراحی، ارزیابی، و مدیریت آبیاری جویچهای در مزرعه مبتنی بر مشخصههای نفوذ آب در خاک است. تغییرات نفوذ آب در جویچههای آبیاری تابع تغییرات عاملهایی مختلف است و بدین جهت نفوذ فرایندی پیچیده خواهد بود و مدلسازی آن به ویژه برای تمام سطح مزرعه دشوار است. پژوهش حاضر با هدف بررسی اثرهای مستقیم و غیرمستقیم متغیرهای فرصت نفوذ، رطوبت اولیة خاک، عمق جریان آب در جویچه، سطح مقطع جریان، محیط خیسشده، و کمّیسازی میزان مشارکت این متغیرها در تغییرات نفوذ آب در جویچه در سطح مزرعه اجرا شده است. آزمایشهای مزرعهای برای جمعآوری دادههای مشاهداتی در مزرعهای به ابعاد 130×70 متر در 58 واحد آزمایشی در تابستان 1381 و اندازهگیری نفوذ آب در جویچه با روش جویچه مسدود اجرا شده است. بر مبنای یافتههای این پژوهش، سهم اثر مستقیم فرصت نفوذ، سطح مقطع جریان،رطوبت اولیة خاک،محیط خیسشده، و عمق جریان به ترتیب برابر 4/97، 0/42، 5/36، 0/15، و 0/12 درصد اثرهای کل این متغیرهاست. ترتیب اثرهای کل متغیرها بر نفوذ تجمعی در سطح مزرعه به صورت فرصت نفوذ، عمق جریان آب در جویچه، رطوبت اولیة خاک، سطح مقطع جریان، و محیط خیسشده بود. با بررسی سهم اثرهای مستقیم و غیرمستقیم متغیرها بر نفوذ تجمعی، فرصت نفوذ، رطوبت اولیه خاک، و سطح مقطع جریان به عنوان مولفههای اصلی نفوذ تجمعی از جویچه آبیاری تشخیص داده شدند. بر این مبنا، با استفاده از روشهای آماری یک مدل غیرخطی برای توصیف نفوذ تجمعی از سطح مزرعه با دادههای اندازهگیریشده به دست آمد. این مدل حدود 89 درصد از تغییرات نفوذ تجمعی از سطح مزرعه را توجیه میکند.