مقاله پژوهشی
مدیریت شبکه های آبیاری
طیبه کردستانی؛ الهام درویشی
چکیده
با توجه به نقش شبکههای توزیع آب شهری در تامین نیاز شرب مشترکان، بررسی تابآوری شبکه ها در شرایط مختلف اهمیت دارد. برآورد و ارزیابی تابآوری در هر شبکه در زمان طراحی موجب کاهش خسارت به مشترکان و شبکه خواهد شد. در صورت ارزیابی تابآوری برای شبکۀ در حال بهره‌برداری امکان افزایش آن با اصلاح شبکه نیز وجود دارد. در این پژوهش، روابط ...
بیشتر
با توجه به نقش شبکههای توزیع آب شهری در تامین نیاز شرب مشترکان، بررسی تابآوری شبکه ها در شرایط مختلف اهمیت دارد. برآورد و ارزیابی تابآوری در هر شبکه در زمان طراحی موجب کاهش خسارت به مشترکان و شبکه خواهد شد. در صورت ارزیابی تابآوری برای شبکۀ در حال بهره‌برداری امکان افزایش آن با اصلاح شبکه نیز وجود دارد. در این پژوهش، روابط و توابع مربوط به تابآوری (GRA) در سیستم‌های آبرسانی و راهکارهای چگونگی بالا بردن تابآوری با استفاده از دو سناریوی شکست لوله و نیاز اضافی برای شبکۀ کنگاور بررسی و اجرا شد که نتایج GRA به صورت نمودارهای اندازه کرنش، مدت زمان کرنش و زمان شروع کرنش ارائه شده است. قسمت شاخه‌ای در خیابان‌های بن بست قرار داشت و از این رو امکان ایجاد حلقه برای افزایش تابآوری در شرایط شکست لوله وجود نداشت به همین دلیل به موازات لوله‌های اصلی به شبکه، لوله اضافه شد. زمانی که 45 درصد لوله‌های شبکه دچار شکست می‌شوند، متوسط کمبود در شبکه موجود برابر 64 درصد است. با اضافه کردن 38 لوله به شبکه، کمبود عرضه در حالت متوسط برابر 56 درصد است. در حالت تقاضای اضافی نیز با افزایش قطر 37 لوله در محل شیرهای آتشنشانی و اطراف آنها منجر به افزایش تابآوری شبکه در این شرایط شد. مقدار کمبود فشار از 10/82 درصد به 0/31 درصد کاهش پیدا کرده است که به معنی افزایش تابآوری به میزان 97 درصد است.
مقاله پژوهشی
مدیریت شبکه های آبیاری
امیر نورجو؛ فرید فیض‌اله‌پور
چکیده
با توجه به محدودیت کمی و کیفی آب، مدیریت و تحویل حجمی آب در شبکه های آبیاری و زهکشی امری مهم محسوب می شود. برای دستیابی به این هدف، الگوی کشت شبکۀ آبیاری و زهکشی مهاباد با استفاده از تصویرهای ماهوارهای سنتینل 2 و روش طبقه بندی ماشین بردار پشتیبان برای سال زراعی 98-97 استخراج شد. با استفاده از داده های هواشناسی ایستگاه مهاباد ...
بیشتر
با توجه به محدودیت کمی و کیفی آب، مدیریت و تحویل حجمی آب در شبکه های آبیاری و زهکشی امری مهم محسوب می شود. برای دستیابی به این هدف، الگوی کشت شبکۀ آبیاری و زهکشی مهاباد با استفاده از تصویرهای ماهوارهای سنتینل 2 و روش طبقه بندی ماشین بردار پشتیبان برای سال زراعی 98-97 استخراج شد. با استفاده از داده های هواشناسی ایستگاه مهاباد و معادلۀ پنمن مانتیث، حجم خالص آب مورد نیاز گیاهان غالب در محل نقاط تحویل حجمی محاسبه گردید. برای تعیین میزان تبخیر-تعرق واقعی، از تصویرهای ماهوارهای لندست 8 و الگوریتم سبال استفاده شد و در نهایت نقشه های مکانی تبخیر-تعرق واقعی و نیاز خالص آبیاری برای شبکه استخراج گردید. بر اساس نتایج حاصل، 64 درصد از زمین های کشت شده (6786 هکتار) شبکۀ مهاباد به‌صورت باغی و 36 درصد از آن ها (3808 هکتار) به‌صورت زراعی به دست آمد. بدین ترتیب، نیاز خالص آبیاری (تبخیر و تعرق محاسباتی با کسر بارش موثر) برابر با 71 میلیون مترمکعب و نیاز ناخالص آبیاری با لحاظ راندمان آبیاری 44 درصد، برابر با 161/36 میلیون مترمکعب محاسبه شد. کل میزان تبخیر-تعرق حاصل از الگوریتم سبال برابر با 79/78 میلیون متر محاسبه گردید. بر اساس نقشه های کاربری اراضی، نیاز خالص آبیاری و تبخیر-تعرق واقعی، نحوۀ برداشت آب در شبکه بررسی و مشاهده شد که در زمین های بالادست شبکه و مجاور رودخانۀ مهاباد، نیاز آبی گیاهان برطرف شده است ولی مناطق پایین‌دست شبکه، به علت دسترسی نداشتن به آب کافی، دچار تنش آبیاری شده اند.
مقاله پژوهشی
سامانه های نوین آبیاری
الهام زنگنه یوسف‌آبادی؛ اکبر کریمی؛ علی شینی دشتگل؛ عبدعلی ناصری؛ شعبان زارعی
چکیده
یکی از چالش های آبیاری قطره ای زیرسطحی در مناطق خشک و نیمه خشک، تجمع املاح در لایۀ سطحی خاک است. این پژوهش به منظور بررسی تغییرات شوری و سدیمی شدن خاک در دو مزرعۀ آزمایشی آبیاری قطره ای زیرسطحی و آبیاری جویچه ای واقع در کشت و صنعت حکیم فارابی خوزستان به اجرا درآمد. در این تحقیق، تغییرات شوری خاک در عمق های 30-0، 60-30 ...
بیشتر
یکی از چالش های آبیاری قطره ای زیرسطحی در مناطق خشک و نیمه خشک، تجمع املاح در لایۀ سطحی خاک است. این پژوهش به منظور بررسی تغییرات شوری و سدیمی شدن خاک در دو مزرعۀ آزمایشی آبیاری قطره ای زیرسطحی و آبیاری جویچه ای واقع در کشت و صنعت حکیم فارابی خوزستان به اجرا درآمد. در این تحقیق، تغییرات شوری خاک در عمق های 30-0، 60-30 و 90-60 سانتیمتری و تغییرات نسبت جذب سدیم (SAR) در لایۀ سطحی (30-0 سانتی متری) خاک در دورۀ رشد نیشکر (دو (T1)، چهار (T2)، شش (T3)، هشت (T4)، ده (T5) و دوازده (T6) ماه پس از شروع آبیاری) بررسی شد. نتایج تحقیق نشان داد هدایت الکتریکی (EC) خاک در عمق های 30-0 و 60-30 سانتیمتری، در همۀ زمان های مورد بررسی به جز T1 و T5 (آبیاری سطحی در مزرعه قطره ای زیرسطحی)، به طور معنی داری تحت تأثیر روش آبیاری قرار می گیرد. بیشترین اختلاف بین مقدار EC خاک در مزرعۀ آبیاری قطرهای زیرسطحی با مزرعۀ آبیاری جویچه‌ای، مربوط به زمان‌های نمونه‌برداری T3 و T4 بوده است که در این زمان ها میانگین EC خاک در مزرعه آبیاری قطرهای زیرسطحی در عمق 30-0 سانتیمتری به‌ترتیب 2/47 و 1/98 برابر میانگین EC خاک مزرعه آبیاری جویچه‌ای بوده است. غلظت سدیم انحلال پذیر و مقدار SAR خاک در عمق 30-0 سانتیمتری خاک، در همۀ زمان‌ها به جز T5، در مزرعۀ آبیاری قطرهای زیرسطحی، به طور معنی داری بیشتر از مزرعه آبیاری جویچه‌ای و در زمان T5، بهطور معنیداری کمتر از آبیاری جویچه‌ای بود. در زمان نمونه برداری T5، آبیاری سطحی در مزرعۀ آبیاری قطره ای زیر سطحی، سبب آبشویی املاح لایه سطحی خاک و کاهش SAR خاک شد. بیشترین مقدار SAR خاک (1/13) در مزرعه آبیاری قطره ای زیرسطحی مربوط به زمان نمونه‌برداری T4 بود. بنابراین، در کنار استفاده از سیستم آبیاری قطرهای زیرسطحی در شرایط مناطق خشک و نیمه خشک خوزستان، نیاز است امکان آبیاری به روش سطحی نیز به منظور مدیریت شوری خاک فراهم گردد.
مقاله پژوهشی
مدیریت شبکه های آبیاری
علی افروزی؛ فرشید تاران
چکیده
برف و آب حاصل از ذوب آن یکی از منابع تامین آب کشاورزی در مناطق کوهستانی مانند استان همدان است. در این مطالعه، روند زمانی بارش برف در این استان در دوره 1982 تا 2023 بررسی شد. برای این منظور، دادههای سطح پوشش برف (SC)، آب معادل برف (SWE) و عمق برف (SDepth) برای ماههای مختلف با استفاده از تصویرهای ماهوارهای حاصل از محصول FLDAS استخراج شد. نتایج ...
بیشتر
برف و آب حاصل از ذوب آن یکی از منابع تامین آب کشاورزی در مناطق کوهستانی مانند استان همدان است. در این مطالعه، روند زمانی بارش برف در این استان در دوره 1982 تا 2023 بررسی شد. برای این منظور، دادههای سطح پوشش برف (SC)، آب معادل برف (SWE) و عمق برف (SDepth) برای ماههای مختلف با استفاده از تصویرهای ماهوارهای حاصل از محصول FLDAS استخراج شد. نتایج نشان داد که با افزایش 3/33 درجه سانتیگراد در متوسط دما در این دوره، SC با کاهشی برابر 90/13 درصد مواجه شده است و سالهای 1982 و 2021 به ترتیب با مجموع 41043/04 و 4048/12 کیلومتر مربع بیشترین و کمترین SC را داشته اند. به طور میانگین، پوشش برف در ماه های می تا اکتبر وجود نداشته و در آوریل و نوامبر ناچیز (به ترتیب 170/10 و 286/72 کیلومتر مربع) بوده است. ژانویه بیشترین SC را با 5182/22 کیلومتر مربع داشته و در فوریه، مارس و دسامبر نیز پوشش برف مشاهده شده که همزمان با اواخر پاییز تا اوایل بهار ایران است. نتایج آزمونهای من-کندال و شیب تایل-سن نشان داد که روند SC، SWE و SDepth در ژانویه، فوریه و مارس کاهشی و معنی دار بوده است. در هر چهار ماه ژانویه، فوریه، مارس و دسامبر، روند دمای هوا افزایشی و روند بارش کاهشی بوده است. در ژانویه و دسامبر، SC به ترتیب تندترین و ملایم ترین شیب کاهشی را داشته است. مقادیر ضریب پیرسون بیانگر همبستگی معکوس و معنی دار (در سطح 0/01) SC، SWE و SDepth با دماست. در کل، همبستگی این پارامترها با دما در مقایسه با بارش بیشتر بوده است، به ویژه در فوریه و مارس که دمای بیشتری نسبت به دسامبر و ژانویه داشته اند. بنابراین، با توجه به تغییر اقلیم و افزایش دمای جهانی و نقش مهم برف در تامین آب استان همدان و تاثیرپذیری زیاد آن از دما، عواملی مانند مدیریت، برنامه ریزی و زمان بندی استفاده از منابع آب این استان ضروری است.
مقاله پژوهشی
سامانه های نوین آبیاری
رضا بهراملو؛ ابوالفضل ناصری؛ محمدمهدی نخجوانی مقدم؛ علی قدمی؛ نادر عباسی
چکیده
مطالعات دربارۀ اثر آرایش کاشت بر عملکرد و بهره‌وری مصرف آب در تولید سیب‌زمینی در سطح بین‌المللی و ملی سابقه ای طولانی دارد. با این همه، به دلیل پراکندگی تیمارها و تفاوت یافته‌های پژوهشی، نتیجه‌گیری و توصیۀ کلی برای کاربرد تیمارهای مناسب مشکل است. هدف از این پژوهش استفاده از رهیافت فراتحلیل برای جمع‌بندی نتایج پژوهش‌ها در ...
بیشتر
مطالعات دربارۀ اثر آرایش کاشت بر عملکرد و بهره‌وری مصرف آب در تولید سیب‌زمینی در سطح بین‌المللی و ملی سابقه ای طولانی دارد. با این همه، به دلیل پراکندگی تیمارها و تفاوت یافته‌های پژوهشی، نتیجه‌گیری و توصیۀ کلی برای کاربرد تیمارهای مناسب مشکل است. هدف از این پژوهش استفاده از رهیافت فراتحلیل برای جمع‌بندی نتایج پژوهش‌ها در خصوص اثر آرایش کاشت بر عملکرد و بهره‌وری آب در تولید سیب‌زمینی است. برای این منظور مقاله های متعدد علمی پژوهشی منتشرشده توسط پژوهشگران داخلی و خارجی در خصوص آرایش کاشت سیب‌زمینی بررسی، غربالگری و تحلیل شد. در پژوهش‌های مرتبط با بررسی اثر آرایش کاشت بر عملکرد و بهره‌وری آب در تولید سیب‌زمینی بهطور معمول از تیمارهای شاهد و آزمایشی استفاده شده است. فاصلۀ ردیف‌های کاشت سیب‌زمینی در آزمایش‌های مختلف 60، 75، 120 و 150 سانتی‌متر به‌صورت یکردیفه و دو ردیفه و با سامانه‌های آبیاری قطرهای و بارانی گزارش شده است. در تیمار شاهد با فاصلۀ ردیف 75 سانتی‌متر، میانگین عملکرد 33000 کیلوگرم در هکتار و میانگین بهره‌وری مصرف آب 5/46 کیلوگرم به ازای هر مترمکعب آب بود. تلفیق یافته‌ها نشان داد افزایش عملکرد با تغییر فاصلۀ کاشت از تیمار شاهد 75 سانتی‌متر به 60 سانتی‌متر 33 درصد، به 120 سانتی‌متر 18 درصد و به 150 سانتی‌متر 8 درصد است. هرچند اعمال تیمارهای فاصلۀ کاشت روی بهره‌وری مصرف آب ازنظر آماری معنی‌دار نبوده است، اثرهای مثبت جزئی نسبت به تیمار شاهد مشاهده شده است. بیشترین تأثیر مثبت در فاصلۀ کاشت 60 سانتیمتری (10 درصد) بوده است. تغییرات عملکرد و بهره‌وری آب در کاشت‌های دو ردیفه نسبت به کاشت های یک ردیفه با سامانۀ قطرهای به‌صورت کاهشی به اندازۀ 7 درصد و با سامانۀ بارانی به‌صورت افزایشی با تغییر عملکرد به اندازۀ 4/6 درصد و بهره‌وری آب به اندازۀ 16 درصد گزارش شده است.
یادداشت فنی
مدیریت شبکه های آبیاری
علیرضا اسمعیلی فلک؛ فریبرز عباسی
چکیده
جهان امروز واجد مشخصه‌های متفاوتی با گذشته است و صفاتی از جمله پیچیدگیها، عدم قطعیتها، میزان تغییرات شدید، انعطاف‌پذیری کم و اثرهای متقابل باعث سردرگمی در تصمیم‌گیری‌ها و برنامه‌ریزی‌ها شده است. بخش کشاورزی نیز بعنوان تولید کنندۀ عمده غذا از این قاعده مستثنی نیست و انتظار می رود تشدید عواملی مانند تغییرات اقلیمی، رقابت ...
بیشتر
جهان امروز واجد مشخصه‌های متفاوتی با گذشته است و صفاتی از جمله پیچیدگیها، عدم قطعیتها، میزان تغییرات شدید، انعطاف‌پذیری کم و اثرهای متقابل باعث سردرگمی در تصمیم‌گیری‌ها و برنامه‌ریزی‌ها شده است. بخش کشاورزی نیز بعنوان تولید کنندۀ عمده غذا از این قاعده مستثنی نیست و انتظار می رود تشدید عواملی مانند تغییرات اقلیمی، رقابت بر سر منابع تولید بخش کشاورزی (به خصوص آب و خاک)، تغییرات جمعیت، مهاجرت، فناوری‌ها و اقتصاد تا سال 2050، امنیت غذایی جمعیت 9/7 میلیارد نفری جهان را با چالش‌های جدی‌تری مواجه کند. به منظور شناخت و مدیریت بهتر این شرایط، استفاده از ابزار و روش‌های آینده‌پژوهی مبتنی بر بررسی کلان روندها به شدت در دهه‌های اخیر مورد توجه قرار گرفته است. از آنجایی‌که ایران نیز در زمره کشورهای آسیب‌پذیر از تاثیر تغییرات اقلیمی و نیز دیگر عوامل محدود کنندۀ بخش کشاورزی قرار دارد، زمینه‌سازی و ترغیب متخصصان دیگر زیربخش‌های کشاورزی برای آشنایی بیشتر با ابعاد آینده‌پژوهی و تلفیق آن با نیازهای آیندۀ بخش مورد تاکید خواهد بود. به همین منظور در مطالعۀ حاضر شش مورد از کلان‌روندهای جهانی مرتبط با آب، خاک و کشاورزی تا سال 2050 میلادی معرفی گردیده و ضمن بررسی و تجزیه و تحلیل پیش‌بینی روندها، جایگاه جمهوری اسلامی ایران نیز نسبت به جهان و دیگر کشورها مقایسه شده است. سرانجام با هدف احصاء راهکارهای آینده‌پژوهانه تغییرات اقلیمی، پیشنهاد شده است با همگرایی و تعامل سازنده، تدوین سند جامع ملی با رویکرد افزایش تابآوری و سازگاری با تغییر اقلیم و کاهش منابع آب، به عنوان اولویت مهم مطرح و حمایت شود.
