مدیریت شبکه های آبیاری
محمد کریمی؛ سید ابو القاسم حقایقی مقدم؛ محمد جلینی
چکیده
با توجه به سطح زیرکشت و اهمیت اقتصادی تولید جو در استان خراسان رضوی، بررسی حجم آب آبیاری و بهره-وری آب برای تولید این محصول استراتژیک ضرورت دارد. بدین منظور 24 مزرعه در دو منطقه سبزوار و نیشابور به گونه-ای انتخاب شدند که عوامل مختلف از جمله روش آبیاری، سطح مالکیت، پراکنش مناسب و کیفیت آب آبیاری را پوشش دهند. با پایش دقیق برنامه آبیاری ...
بیشتر
با توجه به سطح زیرکشت و اهمیت اقتصادی تولید جو در استان خراسان رضوی، بررسی حجم آب آبیاری و بهره-وری آب برای تولید این محصول استراتژیک ضرورت دارد. بدین منظور 24 مزرعه در دو منطقه سبزوار و نیشابور به گونه-ای انتخاب شدند که عوامل مختلف از جمله روش آبیاری، سطح مالکیت، پراکنش مناسب و کیفیت آب آبیاری را پوشش دهند. با پایش دقیق برنامه آبیاری مزارع منتخب، میزان آب آبیاری در طول فصل رشد اندازهگیری گردید. در انتهای فصل رشد و پس از تعیین میزان عملکرد محصول، مقادیر بهرهوری آب آبیاری و بهرهوری آب کاربردی (آبیاری + بارندگی موثر) تعیین شد. در ادامه حجم آب دادهشده، با نیاز ناخالص آبیاری برآورد شده از روش پنمن-مانتیث با استفاده از دادههای هواشناسی ده سال اخیر و سند ملی آب مقایسه شدند. نتایج نشان داد که حجم آب آبیاری جو در مناطق مورد مطالعه از 2393 تا 7911 متغیر و میانگین وزنی آن (بر اساس مساحت کشت مناطق) 4593 مترمکعب در هکتار بود. در حالیکه میانگین نیاز ناخالص آب آبیاری جو در مناطق مورد مطالعه به روش پنمن-مانتیث با استفاده از دادههای هواشناسی ده سال اخیر و سند ملی آب بهترتیب 9111 و 8489 مترمکعب درهکتار بود. میانگین عملکرد جو در مزارع منتخب از 1600 تا 5600 متغیر و میانگین وزنی آن 2310 کیلوگرمدرهکتار بود. بهرهوری آب آبیاری نیز در مزارع منتخب از 24/0تا 34/2 متغیر و میانگین وزنی آن 58/0 کیلوگرمبرمترمکعب تعیین شد. بهرهوری آب کاربردی در مزارع منتخب از 21/0تا 57/1 متغیر و میانگین وزنی آن 45/0 کیلوگرمبرمترمکعب تعیین شد.
سامانه های نوین آبیاری
محمد جلینی؛ فریبرز عباسی؛ محمد کریمی
چکیده
هدف اصلی از اجرای این پروژه اندازهگیری حجم آب کاربردی، عملکرد و بهرهوری آب گوجهفرنگی در استان خراسان رضوی (مناطق تربت جام، چناران و مشهد) بود. عوامل مختلف از قبیل روش آبیاری، مدیریت آبیاری، بافت خاک و کیفیت آب آبیاری، مختصات جغرافیایی ، بافت خاک، هدایت الکتریکی آب آبیاری و عصاره اشباع خاک مزارع تعیین شدند. همچنین میزان دبی هر ...
بیشتر
هدف اصلی از اجرای این پروژه اندازهگیری حجم آب کاربردی، عملکرد و بهرهوری آب گوجهفرنگی در استان خراسان رضوی (مناطق تربت جام، چناران و مشهد) بود. عوامل مختلف از قبیل روش آبیاری، مدیریت آبیاری، بافت خاک و کیفیت آب آبیاری، مختصات جغرافیایی ، بافت خاک، هدایت الکتریکی آب آبیاری و عصاره اشباع خاک مزارع تعیین شدند. همچنین میزان دبی هر منبع آبی، میزان تحصیلات، تاریخ کاشت، تاریخ برداشت، طول دوره رشد، رقم گوجهفرنگی، عمق آب در هر بار آبیاری، تعداد آبیاری، ضریب آبشویی، حجم آب کاربردی، عملکرد و بهرهوری آب بدست آمد. نیاز آبی بر اساس آمار و اطلاعات هواشناسی سالهای اخیر محاسبه و با میزان نیاز آبی برآورد شده در سند ملی آب مقایسه شد. بر اساس نتایج این پروژه، میزان آب کاربردی، میزان عملکرد و بهرهوری آب در منطقه تربت جام به ترتیب 13424 متر مکعب در هکتار، 50 تن در هکتار و 825/3 کیلوگرم بر مترمکعب حاصل شد. در منطقه چناران میزان آب کاربردی، عملکرد و بهره وری آب به ترتیب 10782 متر مکعب در هکتار، 68 تن در هکتار و 266/6 کیلوگرم بر مترمکعب تعیین شد. حجم آب کاربردی، عملکرد و بهره وری آب در منطقه مشهد نیز به ترتیب 12262 متر مکعب در هکتار، 64 تن در هکتار و 410/4 کیلوگرم بر مترمکعب بدست آمد. در کل میانگین آب کاربردی، عملکرد و بهره وری آب در استان خراسان رضوی در مزارع انتخابی گوجهفرنگی بترتیب برابر با 12245 مترمکعب در هکتار، 60 تن در هکتار و 096/5 کیلوگرم بر مترمکعب بدست آمد.
مدیریت شبکه های آبیاری
محمد کریمی؛ فریبرز عباسی؛ محمد جلینی
چکیده
انگور یکی از محصولات مهم باغی در استان خراسان رضوی (در دو منطقه کاشمر و خلیلآباد) میباشد. اطلاعات دقیقی از میزان آب آبیاری باغداران برای تولید انگور جهت برنامهریزی آبیاری و کمک به افزایش بهرهوری، وجود ندارد. لذا این تحقیق با هدف اندازهگیری حجم آب آبیاری و ارزیابی بهرهوری آب در مناطق یاد شده انجام شد. بر اساس نتایج این پروژه، ...
بیشتر
انگور یکی از محصولات مهم باغی در استان خراسان رضوی (در دو منطقه کاشمر و خلیلآباد) میباشد. اطلاعات دقیقی از میزان آب آبیاری باغداران برای تولید انگور جهت برنامهریزی آبیاری و کمک به افزایش بهرهوری، وجود ندارد. لذا این تحقیق با هدف اندازهگیری حجم آب آبیاری و ارزیابی بهرهوری آب در مناطق یاد شده انجام شد. بر اساس نتایج این پروژه، میزان آب آبیاری، عملکرد انگور و بهرهوری مصرف آب در منطقه کاشمر و خلیل آباد به ترتیب 12049 متر مکعب در هکتار، 19 تن در هکتار و 76/1 کیلوگرم بر مترمکعب و 10827، 3/27 و 59/2 حاصل شد. متوسط میزان آب آبیاری و میزان عملکرد انگور در دو منطقه مذکورر به ترتیب 11146 مترمکعب در هکتار و 2/23 تن در هکتار تعیین شد. متوسط بهرهوری آب نیز 17/2 کیلوگرم بر مترمکعب محاسبه گردید. با توجه به اینکه برای آبیاری باغات انگور غالبا از روش آبیاری سطحی استفاده می شود، بهبود عملکرد روش آبیاری سطحی با بکارگیری روشهای کاهش تبخیر همانند مالچ پاشی و استفاده از روش آبیاری کم فشار همانند آبیاری با هیدروفلوم در کوتاه مدت بایستی مد نظر قرار گیرد. با تغییر روش آبیاری از سطحی به قطره ای در باغات انگور، با لحاظ شرایط خاکی- آبی و سایر شرایط فنی، نیاز ناخالص آبیاری 3/26 درصد کاهش پیدا میکند. بنابراین در دراز مدت، تغییر روش آبیاری سطحی به آبیاری قطرهای توصیه میشود.
سامانه های نوین آبیاری
فریبرز عباسی؛ محمد جلینی؛ محمد خرمیان؛ سید ابراهیم دهقانیان؛ اسماعیل مقبلی دامنه؛ مهرداد نورورزی؛ افشین یوسف گمرکچی؛ مهدی طاهری؛ اسحق زارع مهرانی؛ علیرضا کیانی؛ نادر سلامتی؛ سیدحسن موسوی فضل؛ علی قدمی فیروزآبادی؛ پرویز بیات؛ ابوالفضل ناصری
چکیده
توسعة سامانههای نوین آبیاری یکی از برنامههای وزارت جهاد کشاورزی در چند دهة گذشته بوده است. ارزیابی نقش این سامانهها در افزایش شاخصهای مدیریت مصرف آب در بخش کشاورزی میتواند در سیاستگذاریها و برنامه-ریزیهای آیندة کشور موثر باشد. ازاینرو، این تحقیق با هدف تعیین شاخصهای مدیریت مصرف آب در تولید گوجه-فرنگی در کشور و ارزیابی ...
بیشتر
توسعة سامانههای نوین آبیاری یکی از برنامههای وزارت جهاد کشاورزی در چند دهة گذشته بوده است. ارزیابی نقش این سامانهها در افزایش شاخصهای مدیریت مصرف آب در بخش کشاورزی میتواند در سیاستگذاریها و برنامه-ریزیهای آیندة کشور موثر باشد. ازاینرو، این تحقیق با هدف تعیین شاخصهای مدیریت مصرف آب در تولید گوجه-فرنگی در کشور و ارزیابی نقش آبیاری قطرهای نواری در افزایش آنها، انجام شد. حجم آب کاربردی و عملکرد محصول در 176 مزرعه که در قطب های تولید این محصول در فصل زراعی (98-1397) انتخاب و اندازهگیری شد. مقادیر اندازهگیری شده با نیاز خالص آبیاری حاصل از روش فائو پنمن-مانتیث با استفاده از دادههای هواشناسی و همچنین با مقادیر سند ملی آب مقایسه شدند. در ادامه نیز تاثیر روش آبیاری قطرهای نواری) بر حجم آب کاربردی، راندمان کاربرد و بهرهوری فیزیکی آب در مناطق مورد مطالعه بررسی شد. میانگین وزنی حجم آب کاربردی در مناطق مورد مطالعه 7729 مترمکعب بر هکتار بود. بهرهوری آب در مناطق تولید از 33/4 تا 52/9 کیلوگرم بر مترمکعب متغیر بود و متوسط آن 10/7 کیلوگرم بر مترمکعب به دست آمد. میانگین نیاز خالص آبیاری و راندمان کاربرد آب در مزارع مورد مطالعه بهترتیب 674 میلیمتر و 78 درصد بود. کاربرد آبیاری قطرهای نواری نقش موثری در افزایش شاخصهای مدیریت مصرف آب در مقایسه با روش آبیاری سطحی داشتند. آبیاری قطرهای نواری 25 درصد در کاهش آب کاربردی، 10 درصد در افزایش راندمان کاربرد آب در مزرعه و 16 درصد در ارتقای بهرهوری آب موثر بوده است.
فریبرز عباسی؛ ابوالفضل ناصری؛ محمدمهدی نخجوانی مقدم؛ نادر سلامتی؛ محمد جلینی؛ محمد خرمیان؛ سید ابراهیم دهقانیان؛ افشین یوسف گمرکچی؛ علیرضا اسلامی؛ کرامت اخوان؛ مسعود فرزام نیا؛ جواد باغانی؛ مهدی اکبری
چکیده
با وجود اهمیت تعیین و تدقیق شاخصها و فراسنجهای مدیریت مصرف آب در بخش کشاورزی برای استفاده در برنامه ریزیهای کلان کشوری، تاکنون شاخصهای مدیریت مصرف آب (حجم آب مصرفی، بهرهوری آب و راندمان کاربرد آب در مزارع) در پایاب شبکههای آبیاری مدرن و سنتی در تولید محصولات زراعی و باغی کمتر مقایسه شده است. هدف از این پژوهش، مقایسۀ شاخصهای ...
بیشتر
با وجود اهمیت تعیین و تدقیق شاخصها و فراسنجهای مدیریت مصرف آب در بخش کشاورزی برای استفاده در برنامه ریزیهای کلان کشوری، تاکنون شاخصهای مدیریت مصرف آب (حجم آب مصرفی، بهرهوری آب و راندمان کاربرد آب در مزارع) در پایاب شبکههای آبیاری مدرن و سنتی در تولید محصولات زراعی و باغی کمتر مقایسه شده است. هدف از این پژوهش، مقایسۀ شاخصهای مدیریت مصرف آب در پایاب شبکههای آبیاری مدرن و سنتی در تولید ذرت علوفهای در برخی نقاط کشور است. دادههای پژوهش با اندازهگیریهای گسترده و مستقیم از مزارع استانهای البرز، تهران، فارس، خوزستان، خراسان رضوی، اردبیل، اصفهان و قزوین که حدود 70 درصد از سطح زیرکشت ذرت علوفهای در کشور را پوشش میدهند در بیش از 100 مزرعه در پایاب شبکههای آبیاری مدرن و سنتی بهدست آمده است. نتایج تحقیق نشان میدهد تفاوت شاخصهای حجم آب مصرفی و بهرهوری آب در تولید محصول در پایاب شبکههای مدرن و سنتی معنیدار ولی تفاوت عملکرد در دو شبکه معنی دار نشده است. در پایاب شبکههای مدرن و سنتی، میانگین عملکرد ذرت علوفهای به ترتیب 50/54 و 54/32 تن بر هکتار، میانگین حجم آب مصرفی بهترتیب 6983 و 9085 مترمکعب بر هکتار، میانگین بهرهوری آب به ترتیب 7/46 و 6/26 کیلوگرم به ازای هر مترمکعب آب و میانگین راندمان کاربرد آب به ترتیب 73 و 68 درصد بهدست آمده است. یافتههای این پژوهش نشان میدهد که توسعۀ شبکه های مدرن میتواند در ارتقای بهرهوری آب، در عملیاتی کردن برنامه های پنجسالۀ توسعه ای کشور و برنامۀ اقتصاد مقاومتی مفید باشد.
محمد جلینی؛ فریبرز عباسی
دوره 9، شماره 1 ، خرداد 1387، ، صفحه 31-48
چکیده
این پژوهش به منظور بررسی حرکت آب و نیتروژن در خاک تحت شرایط مختلف آبی به مدت دو سال زراعی (1379و 1380) در مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی خراسان روی چغندرقند اجرا شد. سه تیمار آبی بدون تنش، تنش مداوم، و تنش ابتدایی و سه سطح نیتروژن با مقادیر 80، 160 و 240 کیلوگرم نیتروژن خالص در هکتار مورد بررسی قرار گرفت. مقدار تخلیة رطوبتی در ...
بیشتر
این پژوهش به منظور بررسی حرکت آب و نیتروژن در خاک تحت شرایط مختلف آبی به مدت دو سال زراعی (1379و 1380) در مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی خراسان روی چغندرقند اجرا شد. سه تیمار آبی بدون تنش، تنش مداوم، و تنش ابتدایی و سه سطح نیتروژن با مقادیر 80، 160 و 240 کیلوگرم نیتروژن خالص در هکتار مورد بررسی قرار گرفت. مقدار تخلیة رطوبتی در تیمارهای آبی به ترتیب برابر با 50، 80، و 90 درصد آب قابل استفاده بود. از مدل LEACHN برای تجزیه و تحلیل دادهها استفاده شد. مقایسة نتایج مدل با مقادیر اندازهگیریشده نشان داد که مدل روند تغییرات غلظت آمونیم و نیترات خاک را با دقت قابل قبولی پیشبینی میکند. همبستگی بین مقادیر اندازهگیری و براوردشده در سطح 1 درصد معنیدار بود. بلافاصله بعد از کاربرد نیتروژن، مقدار آمونیم و نیترات در لایههای سطحی به شدت افزایش یافت. در لایههای سطحی مقدار آمونیم در تیمار بدون تنش آبی کمتر از سایر تیمارها بود. در زمان تنش آبی، جذب آمونیم و نیترات کاهش ولی بعد از شکستهشدن تنش، مقدار آن افزایش یافت. با افزایش عمق خاک، مقدار نیترات در تیمار بدون تنش افزایش یافت. در تیمارهای با تنش آبی، میزان تلفات نیتروژن بر اثر تصعید آمونیم، نیترات زدایی، و آبشویی نیترات کاهش یافت.
محمد جلینی
دوره 7، شماره 3 ، آذر 1385، ، صفحه 70-78
چکیده
هدف از اجرای این تحقیق، بررسی تأثیر مقدار آب آبیاری و روش آبیاری قطرهای روی عملکرد انگور و تعیین کارآیی مصرف آب است. آزمایش در قالب بلوکهای کامل تصادفی و به صورت فاکتوریل در چهار تکرار در ایستگاه تحقیقات کشاورزی گلمکان وابسته به مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان خراسان پیاده شد. فاکتورهای طرح شامل مقادیر آب در ...
بیشتر
هدف از اجرای این تحقیق، بررسی تأثیر مقدار آب آبیاری و روش آبیاری قطرهای روی عملکرد انگور و تعیین کارآیی مصرف آب است. آزمایش در قالب بلوکهای کامل تصادفی و به صورت فاکتوریل در چهار تکرار در ایستگاه تحقیقات کشاورزی گلمکان وابسته به مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان خراسان پیاده شد. فاکتورهای طرح شامل مقادیر آب در سه سطح (50، 75 و 100 درصد آب مورد نیاز گیاه) و استفاده از آبیاری قطرهای به دو روش (قطرهای و تیپ) بود. فاصلة نهالها روی ردیف 2 متر و فاصله ردیفها از هم 5/2 متر انتخاب گردید. برای هر تیمار 4 ردیف با 6 نهال روی هر ردیف در نظر گرفته شد. در فروردین ماه 1378 نهالهای ریشهدار انگور رقم سلطانی (کشمشی) غرس شد. روش آبیاری در سال 1378 سطحی بود و سیستم آبیاری قطرهای و تیپ از سال 1379 اجرا شد. نیاز آبی انگور از سند ملی آب استخراج و با در نظر گرفتن درصد سایه انداز، میزان آن در هر آبیاری تعیین شد. عملکرد انگور در سالهای 78، 79 و 80 قابل توجه نبود. نتایج آنالیز مرکب عملکرد در سالهای 81، 82 و 83 نشان داد که بین دو روش آبیاری قطرهای و تیپ از نظر آماری اختلاف معنیداری وجود ندارد، اما بین سطوح مختلف آب مصرفی اختلاف معنیدار است. سطوح 100، 75 و 50 درصد آب مصرفی به ترتیب با عملکرد 597/8 ، 705/7 و 827/4 تن در هکتار در گروههای آماری A ، B و C قرار گرفتند. عملکرد در دو سطح 75 و 50 درصد آب مصرفی نسبت به سطح 100 درصد به ترتیب حدود 13و 43 درصد کاهش داشته است. از نظر کارایی مصرف آب نیز بین روشهای آبیاری اختلاف معنیدار وجود نداشت ولی بین درصد مقادیر آب آبیاری در سطح 1 درصد اختلاف معنیدار بود. سطح 75 درصد آب مصرفی با میزان کارایی 844/1 کیلوگرم انگور به ازای یک مترمکعب آب بیشترین مقدار را دارا بود و بعد از آن سطوح 50 و 100 درصد آب آبیاری به ترتیب با کارایی 720/1و 574/1 کیلوگرم بر مترمکعب قرار گرفتند، به عبارت دیگر، کارایی مصرف آب در سطوح 75 و 50 درصد آب مصرفی نسبت به سطح 100درصد به ترتیب حدود 17و 9 درصد بیشتر بوده است. نتایج این پژوهش بیانگر آن است که در مواقعی کمبود آب جدی نیست آبیاری کامل و در زمان مواجه با کمبود آب، سطح 75 درصد آب مصرفی با توجه به میزان عملکرد، میزان آب مصرفی، و کارایی مصرف آب قابل توصیه است.