مقاله پژوهشی مدیریت شبکه های آبیاری

بررسی مقایسه‌ای روش‌های قیمت‌گذاری پساب تصفیه‌شده با کاربرد کشاورزی در استان گیلان

افشین اشرف زاده؛ جابر صالح پور لاقانی

دوره 26، تابستان ، تیر 1404، صفحه 20-1

https://doi.org/10.22092/idser.2025.369170.1614

چکیده

استان گیلان به‌دلیل وابستگی زیاد به سفیدرود و محدودیت منابع آب کشاورزی در سال‌های اخیر به دلیل اجرای برنامه‌ها در بالادست حوضۀ سفیدرود، توسعه شهرنشینی و افزایش آلودگی‌های محیط‌زیستی، با چالش فزاینده‌ای در تأمین آب پایدار برای بخش کشاورزی مواجه است. از این‌رو بررسی راهکارهای جایگزین مانند استفاده از پساب تصفیه‌شده و شیوه‌های ... بیشتر استان گیلان به‌دلیل وابستگی زیاد به سفیدرود و محدودیت منابع آب کشاورزی در سال‌های اخیر به دلیل اجرای برنامه‌ها در بالادست حوضۀ سفیدرود، توسعه شهرنشینی و افزایش آلودگی‌های محیط‌زیستی، با چالش فزاینده‌ای در تأمین آب پایدار برای بخش کشاورزی مواجه است. از این‌رو بررسی راهکارهای جایگزین مانند استفاده از پساب تصفیه‌شده و شیوه‌های مناسب قیمت‌گذاری آن، ضرورتی روزافزون یافته است. این پژوهش با هدف بررسی ترجیحات مناطق مختلف در استان گیلان نسبت به روش‌های قیمت‌گذاری پساب تصفیه‌شده (هزینه‌محور، بازارمحور، یارانه‌ای، زیست‌محیطی) بهاجرا در آمده است. داده‌ها از 55 ذینفع شامل کشاورزان، کارشناسان منابع آب و محیط زیست و نمایندگان نهادهای محلی در چهار بخش متفاوت از استان گیلان و با اولویت‌های متفاوتِ رسیدگی به مشکلات ناشی از پساب، با استفاده از پرسشنامه جمع‌آوری شد و با رویکرد ترکیبی (کمی: کروسکال- والیس، جنگل تصادفی؛ کیفی: تحلیل موضوع و شبکۀ مفاهیم) تحلیل گردید. نتایج تحقیق نشان داد در مناطق با اولویت بسیار بالای رسیدگی به مسائل زیست‌محیطی (مانند رشت) روش یارانه‌ای (میانگین 4/73) و زیست‌محیطی (میانگین 4/42)، در مناطق با اولویت بالا (مانند صومعه‌سرا)، روش یارانه‌ای (میانگین 4/06)، در مناطق با اولویت متوسط (مانند لاهیجان) روش بازارمحور (میانگین 3/93)، و در مناطق با اولویت پایین (مانند خمام) روش هزینه‌محور (میانگین 3/93) غالب است. جنگل تصادفی، روش زیست‌محیطی با اهمیت 0/284 را مؤثرترین عامل در پیش‌بینی ترجیحات نشان داد. یافته‌ها نشان دادند که در مناطق با آلودگی زیست‌محیطی بالا، ترجیح ذی‌نفعان به روش‌های یارانه‌ای و زیست‌محیطی بیشتر است، در حالی‌که در مناطق با اولویت پایین‌تر، روش‌های بازارمحور و هزینه‌محور پذیرش بیشتری دارند. بر اساس نتایج به‌دست آمده توصیه می‌شود سیاست‌گذاران از رویکرد تلفیقی در قیمت‌گذاری پساب بهره گیرند به‌گونه‌ای که در مناطق حساس‌تر از مدل‌های یارانه‌ای و زیست‌محیطی و در مناطق کمتر حساس، از روش‌های هزینه‌محور و بازارمحور استفاده شود.

امکان‌سنجی استفاده از فناوری‌های نوین در اصلاح و بازسازی کانال‌های انتقال آب در حین بهره‌برداری (مطالعه موردی: کانال اصلی شبکه آبیاری مغان – ایران)

دوره 24، شماره 91 ، آبان 1402، ، صفحه 22-49

https://doi.org/10.22092/idser.2023.362797.1548

چکیده

اهداف اصلی احداث شبکه‌های آبیاری، بهره‌وری بهینه از منابع آبی- خاکی می‌باشد. بهسازی کانال انتقال آب دراین شبکه‌ها، نقش مهمی در تأمین آب و افزایش کارایی شبکه دارد. در دهه‌های گذشته انجام عملیات اصلاح، بازسازی و پوشش بتنی کانال خاکی با ظرفیت بیش از50 مترمکعب در ثانیه، معمولاً بیشترین سهم هزینه‌های سرمایه‌گذاری، بهره‌برداری و نگهداری ... بیشتر اهداف اصلی احداث شبکه‌های آبیاری، بهره‌وری بهینه از منابع آبی- خاکی می‌باشد. بهسازی کانال انتقال آب دراین شبکه‌ها، نقش مهمی در تأمین آب و افزایش کارایی شبکه دارد. در دهه‌های گذشته انجام عملیات اصلاح، بازسازی و پوشش بتنی کانال خاکی با ظرفیت بیش از50 مترمکعب در ثانیه، معمولاً بیشترین سهم هزینه‌های سرمایه‌گذاری، بهره‌برداری و نگهداری را به خود اختصاص داده است. ازاین‌رو استفاده از تکنولوژی‌های نوین و مقرون به‌صرفه، با لحاظ اصول فنی بهینه هیدرولیکی- اقتصادی همواره مورد توجه بوده است. فناوری مورد استفاده در این پژوهش، انتقال جریان آب در حین بهره‌برداری به‌واسطه‌ی سازه دیواره تیغه‌ای جداکننده سیار به طول 100 الی 150 متر متشکل از به هم پیوستن پانل‌های متعددی به ابعاد (3*0/2*3) متر از جنس فایبرگلاس که نصب بر روی سازه خرپای سورتمه‌ای به ابعاد (1*0/8*6) متر است، انجام می‌گیرد. سازه با قرار گرفتن درآکس کف کانال با چرخاندن بال‌ها تحت زاویه 45 و یا90 درجه به سمت دیواره جانبی از ورود آب به مقطع محصور شده جلوگیری می‌نماید. با انجام عملیات خشک‌اندازی اصلاح و بازسازی امکان‌پذیر می‌شود. نتایج بررسی‌ها نشان داد، هزینه‌های عملیات اجرایی اصلاح و بازسازی کانال اصلی در روش پیشنهادی در حدود 2/7 برابر مقرون به‌صرفه‌تر از روش کانال انحرافی موقت مرسوم می‌باشد. النهایه امکان به‌کارگیری سازه پیشنهادی با حفظ شرایط اصول فنی و بهینه هیدرولیکی- اقتصادی برای اجرای عملیات پوشش بتنی در مقاطع خاکی کانال اصلی بدون قطع جریان آب، فراهم گردید.

مروری بر شاخص‌های مدیریت مصرف آب گیاهان مختلف در ایران

دوره 25، بهار ، تیر 1403، ، صفحه 1-16

https://doi.org/10.22092/idser.2024.364605.1569

چکیده

این تحقیق با هدف ارزیابی حجم آب آبیاری و بهره وری آب 35 محصول زراعی و باغی در ایران اجرا شد. اندازهگیری های میدانی شامل حجم آب آبیاری و عملکرد محصول برای حداقل یک فصل زراعی در قطب های تولید هر محصول بود. دوازده محصول زراعی (گندم، برنج، جو، ذرت علوفه ای، یونجه، چغندرقند، نیشکر، لوبیا، آفتابگردان، پنبه، کلزا، سویا)، 17 محصول ... بیشتر این تحقیق با هدف ارزیابی حجم آب آبیاری و بهره وری آب 35 محصول زراعی و باغی در ایران اجرا شد. اندازهگیری های میدانی شامل حجم آب آبیاری و عملکرد محصول برای حداقل یک فصل زراعی در قطب های تولید هر محصول بود. دوازده محصول زراعی (گندم، برنج، جو، ذرت علوفه ای، یونجه، چغندرقند، نیشکر، لوبیا، آفتابگردان، پنبه، کلزا، سویا)، 17 محصول باغی (زعفران، سیب، زیتون، پرتقال، نارنگی، هلو، شلیل، آلو، لیمو، انجیر، انگور، خرما، انار، گردو، بادام، پسته، گیلاس) و 6 سبزی و صیفی (گوجه فرنگی، هندوانه، سیبزمینی، خیار، خربزه، پیاز) در این تحقیق در نظر گرفته شدند. این محصولات بیش از 85 درصد از سطح زیرکشت و تولیدات آبی کشور را در استان های مختلف پوشش می دادند. برای هر محصول حجم آب آبیاری در یک فصل زراعی و عملکرد گیاهان زراعی برای یک سال و یا میانگین دوساله ولی برای گیاهان باغی با توجه به تغییرات اقلیمی و سرمازدگی که عملکرد باغ ها را تحت تاثیر قرار می دهد، میانگین عملکرد 3-1 سال تعیین و در تحلیل ها استفاده شد. بهره وری فیزیکی آب آبیاری از نسبت عملکرد محصول به حجم آب آبیاری و بهره وری آب از نسبت عملکرد محصول به حجم آب (مجموع حجم آب آبیاری و بارش موثر) و درآمد ناخالص در واحد حجم آب آبیاری از حاصلضرب عملکرد محصول در قیمت فروش بخش بر حجم آب آبیاری محاسبه شد. در این پژوهش، برای تعیین محصولات همگن از نظر شاخص‌های مورد بررسی (حجم آب آبیاری، بهره‌وری آب، و غیره) از مدل تحلیل خوشه‌ای استفاده گردید. نتایج تحقیق نشان داد میانگین حجم آب آبیاری محصولات مختلف از 3984 مترمکعب بر هکتار برای کلزا تا 32500 مترمکعب بر هکتار برای نیشکر متغیر است. میانگین وزنی حجم آب آبیاری (نسبت به سطح زیرکشت) 35 محصول مورد مطالعه 8032 مترمکعب بر هکتار تعیین گردید که این شاخص به تفکیک محصولات باغی، زراعی و سبزی و صیفی به ترتیب 9162، 7669 و 7247 مترمکعب بر هکتار است. حجم کل آب مورد استفاده برای 35 محصول مورد مطالعه 61/7 میلیارد مترمکعب و حجم کل آب آبیاری دیگر محصولاتی که در این تحقیق ارزیابی نشده بودند، 9/4 میلیارد مترمکعب برآورد شد. در مجموع، حجم کل آب مورد استفاده برای آبیاری محصولات آبی کشور 71/1 میلیارد مترمکعب برآورد می شود که حدود 70 درصد حجم کل آب تجدیدپذیر کشور است. میانگین وزنی بهره وری آب آبیاری و آب محصولات مورد مطالعه به ترتیب 1/9 و 1/5 کیلوگرم بر مترمکعب تعیین شد که با مقدار هدف گذاری شده در برنامۀ چشم انداز 20 ساله بسیار نزدیک است. از نظر شاخص درآمد ناخالص به ازای واحد حجم آب آبیاری، زعفران و پسته بیشترین، و نیشکر، سویا، جو، ذرت علوفه ای، گندم و یونجه کمترین مقدار این شاخص را داشته اند.

ارزیابی عملکرد محیط‌زیستی زهکشی لانه‌موشی در کشت برنج اراضی شالیزاری

دوره 24، شماره 92 ، اسفند 1402، ، صفحه 131-106

https://doi.org/10.22092/idser.2024.365355.1575

چکیده

ویژگیهای خاک و نوع زهکش از جمله عوامل مؤثر بر کیفیت زهاب هستند. زهکشی لانه‌موشی به عنوان یک روش زهکشی ارزان قیمت در خاک‌های با بافت سنگین مانند شالیزارها پیشنهاد شده است. این پژوهش، با هدف ارزیابی عملکرد محیط‌زیستی‌ سامانه زهکش لانه‌موشی برای زهکشی میانفصل‌ و پایان‌فصل برنج در شالیزارها اجرا شده است. براین اساس، آزمایشی ... بیشتر ویژگیهای خاک و نوع زهکش از جمله عوامل مؤثر بر کیفیت زهاب هستند. زهکشی لانه‌موشی به عنوان یک روش زهکشی ارزان قیمت در خاک‌های با بافت سنگین مانند شالیزارها پیشنهاد شده است. این پژوهش، با هدف ارزیابی عملکرد محیط‌زیستی‌ سامانه زهکش لانه‌موشی برای زهکشی میانفصل‌ و پایان‌فصل برنج در شالیزارها اجرا شده است. براین اساس، آزمایشی به‌صورت کرت‌های یکبار خرد شده در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در سال‌های زراعی 1402-1401در مزرعۀ تحقیقاتی دانشگاه گیلان در شهر رشت به اجرا درآمد. عامل اصلی، زهکشی در دو سطح یکی سامانۀ زهکش لانه‌موشی سنتی (بدون گراول) و دیگری سامانۀ زهکش لانه‌موشی با گراول و عامل فرعی، مدیریت آبیاری در دو سطح یکی غرقاب دائم و دیگری تناوبی اجرا شد. زهکشی میان‌ فصل و پایان‌فصل به‌ترتیب در مرحلۀ پنجه‌زنی و برداشت محصول اجرا شد. در این پژوهش، سطح ایستابی و پارامترهای کیفی زهاب شامل اسیدیته، هدایت‌الکتریکی، نیترات، نیتریت، فسفات، سولفات، کلراید، کل جامدات معلق و انحلالپذیر، مقادیر سدیم، کلسیم، منیزیم و آمونیوم پایش شدند. نتایج نشان داد که بیشترین مقدار در میانگین اسیدیته و نسبت جذب سدیم به‌ترتیب 6/99 و 4/65 میلی‌اکی‌والان بر لیتر در میان‌فصل برای سامانۀ زهکش لانه‌موشی با گراول و آبیاری غرقاب دائم است. بیشترین غلظت آمونیوم و نیترات برای زهکشی میان‌فصل به‌ترتیب با 20 و 0/21 میلی‌گرم بر لیتر و بیشترین میانگین هدایت‌الکتریکی و کل جامدات محلول برای زهکشی پایا‌ن‌فصل به‌ترتیب 3845 میکرو‌زیمنس بر سانتی‌متر و 2475 میلی‌گرم بر لیتر در سامانۀ زهکش لانه‌موشی سنتی و آبیاری غرقاب دائم مشاهده شد. نتایج تجزیۀ آماری نشان از معنی‌دارنبودن تیمارهای مورد بررسی برای مقادیر هدایت‌الکتریکی و نیتریت زهاب داشت. نتایج نشان داد متوسط مقادیر هدایت‌الکتریکی، کل جامدات محلول، نسبت جذب سدیم، سدیم، آمونیوم، فسفات، سولفات و کلراید زهاب برای میانفصل و پایان‌فصل زهکشی در سامانۀ زهکش لانه‌موشی با گراول، نسبت به سامانۀ سنتی، کمتر است اگرچه سامانۀ زهکش لانه‌موشی سنتی با تفاوت 9 درصد در کنترل سطح ایستابی موفق‌تر عمل کرد. از دیدگاه محیط‌زیستی، زهکشی لانه‌موشی با گراول قابل توصیه است.

برآورد دبی جریان در فلوم‌های با تنگ‌شدگی مثلثی شکل با استفاده از روش‌های یادگیری ماشین

دوره 24، شماره 90 ، خرداد 1402، ، صفحه 55-70

https://doi.org/10.22092/idser.2023.363054.1549

چکیده

فلوم‌های گلو بریده که نوعی پارشال فلوم‌ بدون بخش طولی گلوگاه می باشند، به‌عنوان ابزارهایی ساده و کارامد نقش بسزایی حهت اندازه‌گیری دبی جریان در کانال های روباز محسوب می‌شوند. نصب ساده، هزینه راه اندازی پایین و دقت بسیار مناسب در اندازه‌گیری میزان دبی جریان از ویژگی‌های مهم این نوع از سازه‌هاست. در این پژوهش از نتایج آزمایشگاهی ... بیشتر فلوم‌های گلو بریده که نوعی پارشال فلوم‌ بدون بخش طولی گلوگاه می باشند، به‌عنوان ابزارهایی ساده و کارامد نقش بسزایی حهت اندازه‌گیری دبی جریان در کانال های روباز محسوب می‌شوند. نصب ساده، هزینه راه اندازی پایین و دقت بسیار مناسب در اندازه‌گیری میزان دبی جریان از ویژگی‌های مهم این نوع از سازه‌هاست. در این پژوهش از نتایج آزمایشگاهی به دست آمده از سازه فلوم گلو بریده که با قرار دادن دو صفحه مثلثی در دو طرف دیواره‌های کناری یک کانال مستطیلی و تشکیل مقطع مستطیلی و ذوزنقه ای به کار گرفته شد، جهت توسعه مدل های یادگیری ماشین مورد بررسی قرار گرفت. به منظور برآورد دبی جریان در این نوع از کانال ها از مدل‌های شامل دسته‌بندی گروهی داده‌ها (GMDH)، ماشین بردار پشتیبان (SVM) و جنگل تصادفی (RF) استفاده گردید. بدین منظور از پارامترهای هندسی و هیدرولیکی شامل عرض تنگ‌شدگی در محل سازه، شیب‌های افقی و عمودی دیواره‌های مثلثی شکل، عمق نسبی جریان به‌عنوان متغیر ورودی استفاده و دبی به‌عنوان متغیر خروجی (پاسخ) در نظر گرفته شد. نتایج نشان داد که مقدار آماره ریشه میانگین مربعات خطا (RMSE) برای مدل‌های مبتنی بر GMDH، SVM و RF به‌ترتیب، 0/033، 0/016 و 0/020 و مقدار آماره ضریب تعیین (R2) به‌ترتیب، 0/805، 0/951 و 0/900 به‌دست آمد. مقایسه بین تحقیقات گذشته و نتایج حاضر حاکی از برتری عملکرد مدل مبتنی بر SVM نسبت به سایر مدل‌های توسعه یافته بود. عمق آب به عرض مقطع تنگ شده به‌عنوان مهم‌ترین داده ورودی مدل‌ها توسعه یافته شناسایی شد. همچنین افزایش تعداد ساختار درخت تصمیم به بیش از 12 عدد در دقت عملکرد مدل مبتنی بر RF، تغییر محسوسی نداشت.

بررسی حجم آب کاربردی و بهره وری آب کشاورزی در تولید زیتون در استان قزوین

دوره 24، شماره 90 ، خرداد 1402، ، صفحه 1-16

https://doi.org/10.22092/idser.2023.361138.1531

چکیده

تحلیل اطلاعات پایه و شناخت جامع و دقیق عوامل موثر بر تولید در بخش کشاورزی، یکی از مهمترین و اساسیترین ابزارهای برنامهریزی در بخش کشاورزی است. این موضوع در خصوص برنامه‌های ارتقای بهره‌وری مصرف آب اهمیت دوچندانی دارد و تعیین دقیق و پایش وضع موجود شاخص‌های مدیریت مصرف آب از جمله مقدار آب مصرفی، راندمان آبیاری و بهرهوری آب ... بیشتر تحلیل اطلاعات پایه و شناخت جامع و دقیق عوامل موثر بر تولید در بخش کشاورزی، یکی از مهمترین و اساسیترین ابزارهای برنامهریزی در بخش کشاورزی است. این موضوع در خصوص برنامه‌های ارتقای بهره‌وری مصرف آب اهمیت دوچندانی دارد و تعیین دقیق و پایش وضع موجود شاخص‌های مدیریت مصرف آب از جمله مقدار آب مصرفی، راندمان آبیاری و بهرهوری آب از مهمترین ابزارها و شاخص‌های کلیدی در برنامه‌ریزی‌های کلان در بخش کشاورزی است. این پژوهش، با هدف اندازهگیری حجم آب کاربردی باغهای زیتون تحت مدیریت بهرهبرداران در قطب تولید زیتون استان قزوین در سال زراعی 98-1397 اجرا شد. بدینمنظور، حجم آب داده شده توسط باغداران و عملکرد محصول در باغهای زیتون اندازهگیری شد. مقادیر اندازهگیری شده با نیاز خالص آبیاری که به روش پنمن- مانتیث با استفاده از دادههای هواشناسی 10 سال اخیر برآورد شدند و همچنین با مقادیر سند ملی آب مقایسه شدند. نتایج پژوهش نشان داد میانگین حجم آب کاربردی در باغهای زیتون مورد مطالعه در منطقه طارم، 6006 مترمکعب در هکتار و میانگین بهره‌وری آب آبیاری در باغهای مورد مطالعه 1/13 کیلوگرم بر مترمکعب و بهره‌روری آب آبیاری و بارش موثر برابر با 0/78 کیلوگرم بر مترمکعب بوده است. بالاترین شاخص بهرهوری آب کشاورزی در باغهای متراکم زیتون ثبت شده است. نتایج تجزیۀ واریانس تاثیر روشهای مختلف آبیاری بر حجم آب کاربردی و عملکرد زیتون نشان داد روشهای آبیاری ( و سطحی) اختلاف معنیداری در حجم آب کاربردی و عملکرد باغهای زیتون مورد مطالعه نداشته اند.

تعداد دوره‌ها	22
تعداد شماره‌ها	77
تعداد مقالات	634
تعداد نویسندگان	1,215
تعداد مشاهده مقاله	553,679
تعداد دریافت فایل اصل مقاله	303,443
نسبت مشاهده بر مقاله	873.31
نسبت دریافت فایل بر مقاله	478.62
-----------------------------------------
تعداد مقالات ارسال شده	626
تعداد مقالات رد شده	294
درصد عدم پذیرش	47
تعداد مقالات پذیرفته شده	265
درصد پذیرش	42
زمان پذیرش (روز)	157
تعداد پایگاه های نمایه شده	5
تعداد داوران	381

دوره 26 (1404)

دوره 25 (1403)

دوره 24 (1402)

دوره 23 (1401)

دوره 22 (1400)

دوره 21 (1399)

دوره 20 (1398)

دوره 19 (1397)

دوره 18 (1396)

دوره 17 (1395)

دوره 16 (1394)

دوره 15 (1393)

دوره 14 (1392)

دوره 13 (1391)

دوره 12 (1390)

دوره 11 (1389)

دوره 10 (1388)

دوره 9 (1387)

دوره 8 (1386)

دوره 7 (1385)

دوره 6 (1384)

دوره 5 (1383)

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

چکیده

بانک ها و نمایه نامه ها

ابر واژگان